Na początku XIX wieku p.n.e. plemiona Amorytów wkroczyły do Mezopotamii, doliny między Tygrysem a Eufratem, i założyli swoje państwo ze stolicą w Babilonie. Położony na skrzyżowaniu dawnych szlaków handlowych szybko się wzbogacił. Swego szczytu Babilon osiągnął w XVIII wieku p.n.e. za króla Hammurabiego (1792-1750 p.n.e.).
Hammurabi wykorzystał upadek szeregu miast-państw (Issen, Larsa) i dobrowolnie zgodził się zostać wasalem państwa Amorytów. Dzięki ich wsparciu Hammurabi podbił sąsiednie miasta-państwa. Zbudował kanał dla miejscowych ludzi, co umożliwiło znaczne powiększenie obszaru gruntów ornych i wzmocniło autorytet króla. Wzmocnił północne granice kraju, a kiedy umarł potężny król asyryjski Shamshi-Adad I, wyparł garnizon asyryjski z sąsiedniego państwa Marie i umieścił tam swojego namiestnika.
Stopniowo Hammurabi podbijał sąsiednie księstwa i kontrolował rozległe terytorium z ważnymi szlakami handlowymi.
W ten sposób powstało pierwsze scentralizowane państwo w historii Mezopotamii.
Następcy Hammurabiego musieli zaciekle walczyć z plemionami Kasytów, Sumerami, którzy starali się ożywić swoją państwowość, a także Hetytami. Babilon został podbity przez Kasytów, którzy założyli drugą dynastię babilońską. Plemiona Kassytów prowadziły pół-koczowniczy tryb życia i były znacznie słabsze od Babilończyków w rozwoju systemów państwowych. Elita tych plemion w końcu połączyła się z elitą babilońską.
Krótka chronologia historii Babilonii
W połowie II tysiąclecia p.n.e. babilońskie konflikty zbrojne z Asyrią stały się dość częstsze. Babilon korzystał się się pomocą Hetytów, ale w XII wieku p.n.e. ich państwo znikło. W tym samym czasie Elamici przeprowadzili niszczycielski najazd ze wschodu. Dynastia Kasytów upadła.
Założyciel nowej dynastii w XII wieku p.n.e. Nabuchodonozor, który pokonał i wypędził Kasytów, zadał militarną klęskę Asyrii, ale nie był w stanie przywrócić dawnej potęgi Babilonu. Upadek Babilonu trwał do VII wieku p.n.e., aż do powstania na jego miejscu nowego królestwa.
Układ społeczny
W gospodarce starożytnego Babilonu istniał i skutecznie projektowany system irygacyjny, który był „ekonomicznym nerwem” kraju, o który dbali nie tylko specjalni urzędnicy, ale i każdy obywatel. Wysoki poziom rolnictwa przyczynił się do pomyślnego rozwoju hodowli zwierząt.
Znacząco rozwinęła się produkcja rzemieślnicza: budownictwo i garncarstwo, branża cegielnia, kowalstwo. Babilon zajmował się handlem zagranicznym, kupując metale i drewno, sprzedawał wełnę, daktyle i zboże. Bardzo rozwinięta była lichwa, a największymi wierzycielami były świątynie. Pożyczka była zabezpieczona majątkiem lub przyszłymi zbiorami, ponieważ wierzyciele zostali pozbawieni możliwości zniewolenia dłużników.
Tak zwane „prawa Hammurabiego”, które są uporządkowanym zbiorem prawa zwyczajowego, chroniły własność prywatną, legalizowały korzystanie z pracy najemnej. Ustawy te zostały pogrupowane w odpowiednie bloki: ochrona mienia publicznego i prywatnego otrzymanego z majątku królewskiego, obrót nieruchomościami, stosunki handlowe, prawo rodzinne i prawo cywilne.
Organizacja państwa:
– Początkowo był to zlepek miast-państw posumeryjskich.
– Opanowane terytoria konsolidował Hammurabi.
– Stolicą był Babilon.
– Za panowania Hammurabiego doszło do centralizacji władzy – monarchia despotyczna.
– Rządy sprawowano poprzez system urzędniczy.
– Religia narzędziem umacniania władzy – władca był kapłanem boga Marduka.
Czytając „Prawa” dowiadujemy się, że ważną w życiu publicznym była społeczność, w pewnej zależności, od której byli nawet właściciele ziemscy. Dzierżawa ziemi, majątków i bydła znacząco się rozwinęła w państwie, co było odpowiednie zapisano w ustawach.
„Prawa Hammurabiego” podzieliły społeczeństwo babilońskie na elitę, pospolitych i niewolników, chociaż struktura społeczna była bardziej złożona. Tylko niepodległych właścicieli majątków ziemskich uważano za pełnoprawnych członków społeczności wiejskiej lub miejskiej.
Wiele uwagi w „Prawach” poświęcono stosunkom między niewolnikiem a jego właścicielem. Korzystanie z pracy niewolniczej było uważane za osobistą sprawę właścicieli niewolników, którzy mogli również uwalniać niewolników.
Państwo opiekowało się armią, więc nadawało żołnierzom szereg przywilejów. „Prawa” zawierają artykuły zakazujące konfiskaty mienia żołnierzy za długi i sprzedawania ich w niewolę. Majątek wojownika mógł odziedziczyć najstarszy syn lub jego część – wdowa. Państwo wykupowało swoich wojskowych z niewoli, ale kiedy żołnierz nie pojawił się na czas lub zamiast tego wysłał nieprofesjonalnego najemnika, zostawał surowo ukarany.
Babilon był silną monarchią z rozwiniętym sektorem publicznym. Król kontrolował wszystkie aspekty społeczeństwa, w czym pomagała mu biurokracja. Za panowania Kasytów administracja królewska mogła dostać od króla ziemie dla korzystania w celach gospodarczych. Nagrody tymczasowe ostatecznie stały się własnością dziedziczną. Wraz z komunalną własnością ziemi pojawiła się i prywatna, stopniowo upadła scentralizowana gospodarka państwowa, co przeszkadzało monolityczności politycznej.
Mechanizm państwowy Babilonu nie był doskonały. Państwo, w którym byli niewolnicy i właściciele niewolników, bogaci i biedni, szlachta i plebs, maiło dużo „społecznych chorób”. Potężne starożytne państwo Babilon dawno temu zginęło, ale spadek ludów starożytnej Mezopotamii jest wielkim wkładem do skarbca światowej cywilizacji.