Od początku ludzie migrowali i mieszali się ze sobą. Pierwsza migracja miała miejsce z Afryki na Bliski Wschód około 100 000 lat temu, kiedy ludzie rozprzestrzenili się po Europie i Azji. Epoki lodowcowe zapewniły mosty lądowe dla podróży do części Oceanii (60 000 p.n.e.) i Ameryki Północnej (14 000 p.n.e.). Testy DNA wskazują, że każdego człowieka żyjącego w odległych zakątkach świata można prześledzić wstecz do wspólnego przodka w Afryce. Ta prehistoryczna chęć do wędrówki trwała nadal od początku cywilizacji, wzbogacając jej dziedzictwo. Z zapisów archeologicznych wynika, że „kolebki cywilizacji” nie były tak odizolowane.
Nawet najbardziej zaawansowane imperia miały kontakty z ziemiami i ludami, które uważali za obcych i podrzędnych. Na przykład Mezopotamia (3000 p.n.e.) mogłaby produkować żywność dla swojej rozwijającej się populacji i miast wzdłuż Tygrysu i Eufratu, ale skąd miałaby pozyskiwać miedź i cynę do produkcji brązu, z wyjątkiem dalekiego Cypru? Starożytny Egipt (2600 p.n.e.) zachowywał się tak, jakby miał wszystko, czego potrzebował, z Nilu, ale skąd miał wziąć drewno i kość słoniową, nie wspominając o niewolnikach, z wyjątkiem ludów semickich w Fenicji i Syrii? Te interakcje potwierdzają fizyczne szczątki znalezione przez archeologów w każdym z tych miast. Wraz z rozwojem historii i koncentracją bogactwa i zasobów wokół miast, handel i wymiana kulturalna stały się bardziej przemyślane. W rzeczywistości wiarygodnym wskaźnikiem rozwoju cywilizacji jest poziom handlu i wymiany, którą utrzymuje z innymi.
Wraz z przepływem towarów między starożytnymi miastami w dolinach rzek Mezopotamii, Egiptu, Indii i Chin, nastąpiły ruchy ludów i plemion, które wpłynęły na równowagę sił i rozwoju. Jedna z najbardziej znaczących migracji dla późniejszego rozwoju językowego i kulturowego obejmowała ekspansję ludów indoeuropejskich około 1600 roku p.n.e. ze swojej ojczyzny między Morzem Czarnym i Kaspijskim. Z nieznanych powodów przemieszczali się w kilku kierunkach: w kierunku dzisiejszego Iranu i Indii, w kierunku Morza Śródziemnego do Europy oraz w kierunku Bliskiego Wschodu do Mezopotamii. Do 500 roku p.n.e. potomkowie tych Aryjczyków pod wodzą Cyrusa Wielkiego podbili największe imperium, jakie świat dotąd widział. W Indiach ci zhierarchizowani cudzoziemcy zastąpili miasta-państwa w dolinie rzeki Indus. Nowe społeczeństwo miało język indoeuropejski, znany jako sanskryt, a jego religia oparta na pismach wedyjskich zastąpiła religię tubylców.
Penetracja kulturowa i wywrotowość
Indoeuropejczycy napotkali silny opór kulturowy ze strony drawidyjskiej ludności południowych Indii. Ich ostrzejsze poglądy złagodniały i ostatecznie pojawiła się hybrydyzacja ich religii wedyjskiej i lokalnych kultur. Wszystkie te głębokie zmiany były rezultatem spotkania indoeuropejczyków z ludami Indii i zaowocowały rozwojem kilku wielkich religii. Indoeuropejczycy przenieśli się również na południe i zachód od swojej pierwotnej ojczyzny. Wkroczyli do Mezopotamii około 1600 roku p.n.e. i utworzyli Imperium Hetytów, ale nie mogli utrzymać kontroli nad miastami-państwami. Z dziedzictwa hetyckiego pozostała tylko technologia rydwanów, koni bojowych i żelaznej broni. Na Zachodzie wywarli wpływ na świat śródziemnomorski, zastępując dominującą cywilizację minojską na Krecie swoją kulturą mykeńską. Grecki język, literatura i tożsamość etniczna spowodowały mieszanie się Mykeńczyków, a później imigrantów, zwanych Dorianami i Jończykami.
Indoeuropejska kultura grecka stanowiła podstawę współczesnej cywilizacji zachodniej. Kultura grecka urzekła Rzymian, którzy podbili Greków i z kolei zostali podbici przez wyższą cywilizację grecką. Rzymscy patrycjusze nalegali, aby ich synowie byli kształceni przez greckich nauczycieli lub wysyłali ich do Aten na naukę. Najważniejsze współczesne języki romańskie (francuski, włoski, hiszpański i portugalski) pochodziły z tej samej rodziny łacińsko-grecko-indoeuropejskiej.
Innymi ludźmi, którzy poprzez podróże wywarli głęboki wpływ na inne cywilizacje, byli Fenicjanie, żeglarze i żądni przygód ludzie ze współczesnego Libanu, którzy osiedlili się tak daleko jak Wielka Brytania, a nawet żeglowali po Rogu Afryki. Ich największym wkładem w światowy postęp było wynalezienie alfabetu. Alfabet fenicki, składający się z 24 liter, upraszczający wcześniejsze systemy pisma – egipskich hieroglifów i sumeryjskich pism klinowych, został przyjęty przez Greków, którzy dołączyli samogłoski, a następnie przez wiele innych kultur.
Wymiany religijne
Trzy wymiany nie dotyczyły towarów ani ludzi, ale raczej religie: wpływ chrześcijański na Rzym, wpływ Żydów na islam i wpływ islamu na Europę. Chrześcijaństwo narodziło się na wyżynach Galilei i Judei. Zaczęło się wzmacniać gdy bezpośrednio zderzyło się z kultem rzymskiego cesarza, ze względu na semicki szacunek dla monoteizmu i interpretację żydowskiej doktryny zwanej „królestwem Bożym”. Takie różnice doprowadziły do okresowych prześladowań i męczeństwa chrześcijan pod panowaniem rzymskim. Marginalizacja tylko zwiększyła atrakcyjność nowej religii. Do 310 roku n.e. orędzie chrześcijańskie dotarło nawet do władcy Konstantyna, który nawrócił się na chrześcijaństwo, co doprowadziło do epoki chrześcijańskiej ekspansji. Wczesny entuzjazm chrześcijańskich kaznodziejów już wykroczył poza tradycyjne terytoria diaspory Żydów: Indie twierdzą, że miały kontakt z apostołem Tomaszem do 50 roku n.e., Armenia do 325 n.e., Axum w Afryce do 350 n.e., Persja do 488 n.e. oraz Europy Zachodniej do 600 roku n.e.
Drugi zaskakujący kontakt kulturowy dotyczył Żydów z diaspory na Półwyspie Arabskim. Kiedy Żydzi zostali wypędzeni z ojczyzny przez rzymskie najazdy, często udawali się na wschód zamiast na Zachód. Jedynym z miejsc, w którym się zebrali, była Mekka (500 n.e.), centrum handlowe i religijne położone w połowie drogi między Jemenem a Egiptem, na skrzyżowaniu szlaków handlowych z Zatoki Perskiej. Tutaj założyli synagogi i prowadzili dialog ze swoimi arabskimi gospodarzami, z których jeden z nich według Koranu był Mahometem. Duża część Koranu zakłada historie i idee zawarte w żydowskiej Biblii.
Wymiana przez podbój
Wymiany kulturowe wynikały również z podbojów militarnych i budowy imperium. Aleksander Wielki przeprowadził kampanię przeciwko Persom około roku 330 p.n.e. Aleksander, Macedończyk, został ukształtowany przez grecki światopogląd ze względu na jego przetrzymywanie jako zakładnika w Grecji, przestrzegał greckich zwyczajów i stylu życia, jego edukację pod kierunkiem słynnego greckiego filozofa Arystotelesa oraz własną misję szerzenia hellenizmu za granicą. Po swoim podobnym do błyskawicy podboju świata zaczął zakładać greckie instytucje w całym swoim imperium, domagając się statusu greckiego języka jako „lingua franca” i brutalnie represjonując niektóre rodzime religie (takie jak zaratusztrianizm). Zaczął żądać boskiego hołdu jako króla, na wzór Persów. Zmniejszył rolę greckich miast-państw i zwiększył poczucie bycia „obywatelem imperium”. Spowodował znaczny wzrost wymiany handlowej między Azją a Morzem Śródziemnym. Jego podbój militarny doprowadził do głębokiej hybrydyzacji kulturowej.
Inną formą wymiany był podbój. Od III wieku p.n.e. koczowniczy lud zwany Xiongnu napadł i walczył z osiadłymi Chińczykami. Chińskie zwycięstwa i ekspansja po ok. 100 p.n.e. spowodował migrację Xiongnu na zachód, tworząc efekt kuli śnieżnej na ludach gotyckich, którzy osiedlali się na granicach Rzymu od dziesięcioleci. Kiedy w 376 roku n.e. azjatyccy koczownicy (znani również jako Hunowie) przedarli się przez Węgry na rzymskie obszary przygraniczne, Goci uciekli do Imperium Rzymskiego. Po raz pierwszy splądrowali Rzym w 410 roku n.e. W 441 roku n.e. Attyla, Hun, przypuścił niszczycielski atak i posunął się aż do Rzymu. Cały porządek rzymski rozpadł się, a chaos, jaki nastąpił, doprowadził do „Ciemnych Wieków”.
Imperium Mauryjski pod koniec IV wieku p.n.e. kontrolował subkontynent indyjski, ale jego wpływ kulturowy wykraczał daleko poza jego granice. Indyjscy misjonarze buddyjscy zaczęli prozelityzm na Cejlonie (Sri Lance), w Afganistanie i Azji Środkowej, przynosząc nową religię, a także cywilizację indyjską. Indyjski handel i tożsamość kulturowa nie tylko przetrwały upadek Imperium Mauryjskiego, ale rozszerzyły się pod rządami Imperium Guptów w IV wieku n.e. Wpływ Indian na Azję Południowo-Wschodnią był tak silny, że region ten nazwano „Azją indyjską”.
Chiny zdominowały Azję Wschodnią pod względem kulturowym i politycznym. Począwszy od drugiego tysiąclecia p.n.e. Cywilizacja chińska rozszerzyła się z doliny Żółtej Rzeki, asymilując różne grupy ludów. Kolejni władcy dynastii Han włączyli dzisiejszą Koreę i Wietnam do imperium chińskiego. Podbili także obszary w głębi Azji Środkowej, wypędzając lub ujarzmiając plemiona koczownicze, w tym Xiongnu. W I wieku p.n.e. dwa wielkie imperia, rzymskie i chińskie, rozszerzyły panowanie na znaczną część eurazjatyckiego świata, narzucając Pax Romana i Pax Sinica. Wynikające z tego kontakty handlowe i kulturowe wzdłuż Jedwabnego Szlaku, który łączył Ghang’an (stolica Chin) z Rzymem drogą lądową i morską, a obejmował Azję Południowo-Wschodnią, subkontynent indyjski, Persję i Bliski Wschód, przetrwały upadek imperiów rzymskich, Han i Gupta. Wymiana handlowa między Azją a Europą znacznie wzrosła po 500 roku p.n.e. ze względu na kilka czynników, między innymi ulepszone drogi i techniki nawigacyjne. Nowe religie zachęcały także misjonarzy do wyjazdu za granicę, aby szerzyć swoją wiarę.
W całej Ameryce Środkowej i Południowej już w latach 2000-1500 p.n.e. istnieją fizyczne pozostałości artefaktów, które powstały w odległych rejonach Nowego Świata, co stanowi dowód wymiany. Około 1000 roku p.n.e. sieć komunikacji pan-mezoamerykańskiej, która łączyła środkowy i południowy Meksyk aż z Nikaraguą na południe. Kontakty te przenosiły innowacje rolnicze na nowe sąsiednie obszary. Możliwe, że ta sama wymiana informacji miała miejsce między obszarami miejskimi Andów i Mezoameryką. Wielkie miasto Teotihuacan (450 roku n.e.) w środkowym Meksyku było centrum podróży i handlu. Jego sieć drogowa łączyła miasto z południowo-zachodnią częścią Ameryki Północnej, wyżynami Majów i z Pacyfikiem na zachodzie.
Afrykańskie powiązania ze światem zewnętrznym rozpoczęły się za panowania kilku faraonów Górnego Nilu, rozszerzyły się pod panowaniem Imperium Perskiego i dynastii Ptolemeuszy i osiągnęły szczyt za czasów Rzymian, którzy wykorzystali Afrykę Północną jako region spichlerza. Afryka zromanizowana stała się także bazą dla chrześcijańskiej działalności misyjnej. Czołowy myśliciel Kościoła, Augustyn, pochodził ze współczesnej Tunezji. Starożytny Egipt, a później królestwo Axum w dzisiejszym Sudanie, pełniły rolę ważnych ogniw w handlu oraz w przekazywaniu pomysłów i technologii między Afryką Północną a Afryką Subsaharyjską.