Starożytny Egipt – notatka

Okres predynastyczny i protodynastyczny (ok. 5500–ok. 3000 p.n.e.)

Starożytny Egipt to jedna z najstarszych cywilizacji na świecie. Okres predynastyczny i protodynastyczny to pierwsze fazy rozwoju cywilizacji egipskiej, które trwały od ok. 5500 roku p.n.e. do ok. 3000 roku p.n.e.

W okresie predynastycznym Egipt był podzielony na kilka małych królestw, które rywalizowały ze sobą o władzę. W tym okresie ludzie żyli z polowania, zbieractwa oraz hodowli zwierząt. Rozwijało się także rzemiosło, w tym garncarstwo i tkactwo. Zaczęto także wyrabiać narzędzia z miedzi i kamienia.

  • Ok. 5500 r. p.n.e. – początek okresu predynastycznego w Egipcie, podział kraju na mniejsze królestwa.
  • Ok. 4000 r. p.n.e. – rozwój rzemiosła w Egipcie, w tym garncarstwa i tkactwa.
  • Ok. 3600 r. p.n.e. – pierwsze zapisy hieroglificzne.
  • Ok. 3200 r. p.n.e. – połączenie mniejszych królestw w większe jednostki terytorialne.
  • Ok. 3100 r. p.n.e. – zjednoczenie Górnego Egiptu pod władzą faraona Narmera.
  • Ok. 3000 r. p.n.e. – zjednoczenie Dolnego Egiptu z Górnym Egiptem, powstanie zjednoczonego państwa egipskiego z Memfis jako stolicą.

Okres wczesnodynastyczny lub tynicki (ok. 3000–ok. 2657 p.n.e.) w formie notatek

Okres wczesnodynastyczny lub tynicki w historii Starożytnego Egiptu trwał około 350 lat, od około 3000 roku p.n.e. do około 2657 roku p.n.e. Został nazwany od miasta Thinis, które uważane było za centrum władzy w tym okresie. Poniżej przedstawiam notatki dotyczące tego okresu:

  • Okres wczesnodynastyczny rozpoczął się po zjednoczeniu Górnego i Dolnego Egiptu przez Menesa, który był pierwszym faraonem Egiptu. Menes założył swoją stolicę w mieście Memfis i zapoczątkował dynastię zerową.
  • Okres wczesnodynastyczny trwał około 350 lat, od około 3000 roku p.n.e. do około 2657 roku p.n.e.
  • Zjednoczenie Górnego i Dolnego Egiptu przez Menesa miało miejsce około 3000 roku p.n.e.
  • Menes, który zjednoczył Egipt, założył swoją stolicę w mieście Memfis i zapoczątkował dynastię zerową.
  • W okresie wczesnodynastycznym faraonowie byli uważani za bogów, a ich władza była uznawana za boską.
  • Pierwsze piramidy zostały zbudowane w okresie wczesnodynastycznym. Najstarszą z nich jest piramida schodkowa w Saqqara, zbudowana dla faraona Dżesera około 2680 roku p.n.e.
  • Pismo hieroglificzne zaczęło się rozwijać w okresie wczesnodynastycznym. Pierwsze inskrypcje na kamieniach grobowych i ścianach grobowców pochodzą z około 3100 roku p.n.e.
  • Kult boga Horusa zaczął się rozwijać w okresie wczesnodynastycznym. Faraonowie identyfikowali się z Horusem i byli uważani za jego synów.

Stare Państwo (ok. 2657–ok. 2166 p.n.e.)

Okres Starego Państwa w historii Starożytnego Egiptu trwał około 491 lat, od około 2657 roku p.n.e. do około 2166 roku p.n.e. W tym czasie faraonowie osiągnęli swoją największą potęgę, a kultura i sztuka rozkwitały. Budowano wspaniałe piramidy, takie jak Wielka Piramida Cheopsa, oraz wiele innych budowli, takich jak Świątynia Słońca w Abusir i Świątynia Słońca w Heliopolis. Podczas panowania faraona Snofrua Egipt podbił Nubię i otworzył kopalnie turkusów w Synaju. W okresie Starego Państwa utworzono silną administrację centralną, a faraonowie kontrolowali cały kraj. Jednak około 2181 roku p.n.e. władza w Egipcie osłabła, a okres Starego Państwa dobiegł końca.

  • Okres Starego Państwa trwał około 491 lat, od około 2657 roku p.n.e. do około 2166 roku p.n.e.
  • W okresie Starego Państwa władcy Egiptu osiągnęli swoją największą potęgę, a kultura i sztuka rozkwitały.
  • Władcy Starego Państwa zaczęli budować olbrzymie piramidy jako swoje grobowce, aby zapewnić sobie wieczne życie po śmierci.
  • Pierwsza i największa z piramid w Gizie, Wielka Piramida Cheopsa, została zbudowana około 2560 roku p.n.e.
  • W okresie Starego Państwa utworzono silną administrację centralną, a faraonowie kontrolowali cały kraj.
  • Podczas panowania faraona Snofrua (2613-2589 p.n.e.) Egipt podbił Nubię i otworzył kopalnie turkusów w Synaju.
  • W okresie Starego Państwa powstało wiele wspaniałych budowli, takich jak Świątynia Słońca w Abusir i Świątynia Słońca w Heliopolis.
  • Około 2181 roku p.n.e. władza w Egipcie osłabła, a okres Starego Państwa dobiegł końca.

Pierwszy Okres Przejściowy (2166 – 2020 p.n.e.)

Pierwszy Okres Przejściowy trwał około 146 lat, od 2166 roku p.n.e. do 2020 roku p.n.e.

  • Okres ten charakteryzował się politycznym chaosem i kryzysem władzy po upadku Starego Państwa.
  • Podczas tego okresu wielu władców rządziło krótko, a Egipt był podzielony na kilka mniejszych państw.
  • W tym okresie powstało kilka silnych dynastii, takich jak XII Dynastia, która rządziła z okolic Fajum.
  • Władcy XII Dynastii rozbudowali system irygacyjny na obszarze delty Nilu, co pozwoliło na zwiększenie produkcji rolnej.
  • W okresie Pierwszego Okresu Przejściowego powstały też ważne ośrodki kultu religijnego, takie jak Świątynia Mentuhotepa II w Deir el-Bahari i Świątynia Hathor w Denderze.
  • W 2020 roku p.n.e. faraon Mentuhotep II zjednoczył Egipt i rozpoczął Średnie Państwo, kończąc tym samym Pierwszy Okres Przejściowy.

Średnie Państwo (ok. 2020–ok. 1793 p.n.e.)

Średnie Państwo to okres w historii Starożytnego Egiptu, który trwał około 227 lat, od około 2020 roku p.n.e. do około 1793 roku p.n.e. W tym okresie faraonowie ponownie zjednoczyli Egipt i przywrócili stabilność polityczną po okresie Pierwszego Okresu Przejściowego. Rozwijała się sztuka i literatura, a Egipt prowadził wymianę handlową z krajami na wschodzie. Władza XII dynastii rozciągała się od Nubii po Półwysep Synaj. Średnie Państwo upadło na skutek kryzysu gospodarczego, a koniec okresu zakończył stabilny okres w Egipcie i rozpoczął Drugi Okres Przejściowy.

  • Średnie Państwo trwało około 227 lat, od około 2020 roku p.n.e. do około 1793 roku p.n.e.
  • Podczas Średniego Państwa faraonowie ponownie zjednoczyli Egipt i przywrócili stabilność polityczną po okresie Pierwszego Okresu Przejściowego.
  • Jednym z najważniejszych faraonów tego okresu był Amenemhat I, który założył XII dynastię i przeniósł stolicę z Teb do Itjtawy.
  • Podczas Średniego Państwa rozwijała się sztuka i literatura. Powstały takie dzieła jak „Złota Księga Zmarłych” i „Hymn do Atona”.
  • W tym okresie rozwijano także handel, a Egipt prowadził wymianę handlową z krajami na wschodzie, takimi jak Syria i Kanaan.
  • Podczas rządów XII dynastii Egipt kontrolował również Nubię i prowadził kampanie wojskowe na Półwyspie Synaj.
  • W około 1793 roku p.n.e. Średnie Państwo upadło na skutek kryzysu gospodarczego, a władza przejęli lokalni władcy. Koniec Średniego Państwa zakończył okres stabilności w Egipcie i rozpoczął Drugi Okres Przejściowy.

Drugi Okres Przejściowy (1793 – 1540 p.n.e.)

Drugim Okresem Przejściowym w historii Starożytnego Egiptu określa się okres od około 1793 roku p.n.e. do około 1540 roku p.n.e. Okres ten charakteryzował się rozdrobnieniem władzy i walkami między lokalnymi władzami, co prowadziło do chaosu i niestabilności. Władza w Egipcie była rozdrobniona między dynastie regionalne, a w 1650 roku p.n.e. Dolny Egipt został podbity przez Hyksosów. Okres ten zakończył się w 1540 roku p.n.e., kiedy to Ahmose I zjednoczył Egipt i pokonał Hyksosów, zakładając XVIII dynastię i rozpoczynając Nowe Państwo.

  • Drugi Okres Przejściowy trwał około 253 lat, od około 1793 roku p.n.e. do około 1540 roku p.n.e.
  • Okres ten charakteryzował się rozdrobnieniem władzy i walkami między lokalnymi władzami, co prowadziło do chaosu i niestabilności.
  • Władza w Egipcie była rozdrobniona między dynastie regionalne, takie jak dynastia herakleopolitańska i dynastia tebańska.
  • W okresie tym wybuchła również rewolta ludowa przeciwko elitom i władzom.
  • W 1650 roku p.n.e. Hyksosi, ludzie pochodzenia semickiego, podbili Dolny Egipt i ustanowili swoją własną dynastię.
  • Podczas rządów Hyksosów wprowadzono nowe technologie, takie jak wóz bojowy z kołami i wierzchem konnym.
  • Okres ten zakończył się w 1540 roku p.n.e., kiedy to Ahmose I z Teb zjednoczył Egipt i pokonał Hyksosów, zakładając XVIII dynastię i rozpoczynając Nowe Państwo.

Nowe Państwo (1540–1070 p.n.e.)

Nowe Państwo w historii Starożytnego Egiptu trwało od około 1540 roku p.n.e. do około 1070 roku p.n.e. i obejmowało okres od XVIII do XX dynastii. Był to okres rozwoju sztuki i architektury, a także militarnych podbojów. W tym okresie Egipt osiągnął apogeum swojej potęgi, a faraonowie zaczęli nosić tytuł „władcy całego świata”. Władcy Nowego Państwa prowadzili liczne kampanie wojenne, w tym podboje Syrii, Nubii i Palestyny. W tym okresie wybudowano wiele wspaniałych budowli, takich jak świątynia w Karnaku czy grobowce w Dolinie Królów. W XVIII dynastii panowało kilku wybitnych faraonów, takich jak Hatszepsut, Tutanchamon czy Amenhotep IV (Echnaton), który wprowadził kult monoteistyczny. Okres ten zakończył się w wyniku kryzysu władzy i inwazji koczowniczych plemion z Azji, co doprowadziło do upadku XX dynastii i końca Nowego Państwa.

  • Około 1540 p.n.e.: Zjednoczenie Egiptu przez Ahmosisa I z końcem Drugiego Okresu Przejściowego i rozpoczęcie Nowego Państwa.
  • XVIII dynastia (ok. 1540–1292 p.n.e.):
    • Około 1479-1458 p.n.e.: Panowanie Hatszepsut – pierwszej kobiety-faraona, która rządziła przez około 20 lat.
    • Około 1353-1336 p.n.e.: Panowanie Echnatona, który wprowadził kult monoteistyczny skierowany do Atona, odrzucając tradycyjne wierzenia.
  • XIX dynastia (ok. 1292–1189 p.n.e.):
    • Około 1279-1213 p.n.e.: Panowanie Ramzesa II, jednego z największych faraonów, który rozszerzył granice Egiptu i wybudował imponujące świątynie.
  • XX dynastia (ok. 1189–1077 p.n.e.):
    • Około 1077 p.n.e.: Upadek Nowego Państwa w wyniku kryzysu władzy i inwazji koczowniczych plemion z Azji, kończący okres Nowego Państwa.

Trzeci Okres Przejściowy w historii Starożytnego Egiptu trwał od 1070 do 664 roku p.n.e. i był okresem politycznej niestabilności i chaosu po upadku Nowego Państwa.

Trzeci Okres Przejściowy (1070–664 p.n.e.)

XXI dynastia (ok. 1070–945 p.n.e.): początek okresu zwanego Trzecim Okresem Przejściowym i początek epoki trzeciorządu.

  • XXII dynastia (ok. 945–715 p.n.e.): rządy libijskich królów z Bubastis, którzy zdołali zjednoczyć Egipt i przetrwać w okresie chaosu.
  • XXV dynastia (ok. 760–656 p.n.e.): panowanie królów kuszickich, którzy pochodzili z Nubii i zdołali zdobyć władzę w Górnym Egipcie. Ich panowanie było jednym z ostatnich epizodów przed wyzwoleniem spod okupacji asyryjskiej przez faraona Psametycha I.
  • W trakcie Trzeciego Okresu Przejściowego w Egipcie pojawiło się wiele mniejszych, niezależnych królestw i państewek, a także pojawiły się zagrożenia ze strony innych państw, takich jak Asyria czy Persja.

Trzeci Okres Przejściowy kończy się z chwilą przejęcia władzy przez faraona Psametycha I, który rozpoczyna XXVI dynastię i wprowadza epokę egipskiego odrodzenia.

Okres Późny (664–332 p.n.e.)

Okres Późny w historii Starożytnego Egiptu trwał od 664 do 332 roku p.n.e. i był okresem, w którym Egipt był pod panowaniem obcych mocarstw.

  • XXVI dynastia (664–525 p.n.e.): okres rządów faraonów, którzy zdołali zjednoczyć Egipt po Trzecim Okresie Przejściowym i stworzyć silne państwo.
  • Okres perski (525–404 p.n.e.): Egipt został podbity przez Persów i stał się ich satrapią. W tym czasie w Egipcie zaszły ważne zmiany polityczne i kulturowe.
  • Okres persko-egipski (404–332 p.n.e.): po wyzwoleniu spod panowania perskiego, Egipt stał się częścią imperium Aleksandra Wielkiego, a następnie Ptolemeuszy. W tym okresie w Egipcie zaszły kolejne ważne zmiany kulturowe i polityczne.

Okres Późny to okres, w którym Egipt przestał być niepodległym państwem i był pod rządami różnych obcych mocarstw. Mimo to w tym czasie zaszły ważne zmiany w kulturze, sztuce i religii, a w Egipcie powstały liczne budowle i zabytki, które przetrwały do dzisiejszych czasów.

Egipt grecki (332–30 p.n.e.)

Okres Egiptu greckiego trwał od 332 do 30 roku p.n.e. i rozpoczął się po podboju Egiptu przez Aleksandra Wielkiego.

  • Założenie Aleksandrii: w 332 roku p.n.e. Aleksander Wielki założył Aleksandrię, która stała się jednym z najważniejszych ośrodków kultury i nauki w starożytnym świecie.
  • Ptolemeusze: po śmierci Aleksandra Wielkiego władzę nad Egiptem objęli jego następcy, Ptolemeusze. Dynastia ta rządziła Egiptem przez wiele stuleci i przyczyniła się do rozwoju kultury i sztuki.
  • Kultura hellenistyczna: pod rządami Ptolemeuszy Egipt zaczął przeżywać okres rozkwitu kultury hellenistycznej, która łączyła elementy greckie z tradycyjną kulturą egipską.
  • Rzymskie podbicie Egiptu: w 30 roku p.n.e. Egipt został podbity przez Rzymian i stał się prowincją rzymską.

Okres Egiptu greckiego to czas, w którym Egipt znalazł się pod wpływem kultury greckiej i zaczął rozwijać się w nowych kierunkach. W tym czasie powstały liczne budowle i zabytki, które przetrwały do dzisiejszych czasów, a Aleksandria stała się jednym z najważniejszych ośrodków nauki i kultury w starożytnym świecie.

Egipt rzymski (30 p.n.e.–V w. n.e.)

Egipt rzymski to okres w historii Egiptu, który trwał od 30 p.n.e. do V wieku n.e., kiedy Egipt stał się prowincją rzymską.

  • Podbicie Egiptu przez Rzymian: w 30 roku p.n.e. Egipt został podbity przez Rzymian po śmierci ostatniego władcy z dynastii Ptolemeuszy, Kleopatry VII.
  • Wpływ rzymski na kulturę egipską: pod rządami Rzymian Egipt nadal zachował wiele ze swojej kultury i tradycji, ale pojawiły się także wpływy rzymskie, które wpłynęły na rozwój architektury, sztuki i religii.
  • Budowa rzymskich budowli i zabytków: w tym okresie powstało wiele rzymskich budowli i zabytków, takich jak Kolumny Pompejusza, Kolumny Trajana, świątynia w Denderze i wiele innych.
  • Chrześcijaństwo w Egipcie: w III wieku n.e. chrześcijaństwo stało się popularne w Egipcie, a Aleksandria stała się ważnym ośrodkiem chrześcijańskim.
  • Koniec Egiptu rzymskiego: w V wieku n.e. Egipt został podbity przez Persów, a następnie odzyskany przez Rzymian. Ostatecznie w VII wieku n.e. Egipt został podbity przez Arabów i stał się częścią kalifatu islamskiego.

Okres Egiptu rzymskiego to czas, w którym Egipt stał się częścią Imperium Rzymskiego, a wpływy rzymskie wpłynęły na rozwój kultury i sztuki egipskiej. W tym czasie powstały wiele rzymskich budowli i zabytków, które do dzisiaj przyciągają turystów z całego świata.

Historia świata starożytnego