Egzystencjalizm nie jest szkołą myślenia, a raczej nurtem, który pojawia się w całej filozofii XIX i XX wieku. Wcześniej myśl filozoficzna stawała się coraz bardziej złożona i abstrakcyjna. Zajmując się ideami natury i prawdy, filozofowie zaczęli wykluczać znaczenie istot ludzkich.
Jednak począwszy od Sorena Kierkegaarda i Fryderyka Nietzschego w XIX wieku, pojawiło się kilku filozofów, którzy skupili się na doświadczeniu ludzkim. Chociaż istnieją znaczne różnice między filozofami egzystencjalizmu (terminu, który nie byłby używany aż do XX wieku), wspólnym tematem ich wszystkich jest pogląd, że filozofia powinna skupiać się na doświadczaniu ludzkiego istnienia na tym świecie. Innymi słowy, egzystencjalizm szuka sensu życia i odnajduje siebie.
Wspólne tematy Egzystencjalizmu
Chociaż myśl egzystencjalistyczna różni się od filozofa do filozofa, istnieje kilka wspólnych tematów. Jedną z kluczowych idei egzystencjalizmu jest to, że sens życia i odkrycie siebie można osiągnąć tylko dzięki wolnej woli, osobistej odpowiedzialności i wyborowi.
Wybór
Egzystencjaliści uważają, że wszyscy ludzie mają swobodną wolę. Możliwość posiadania takiej woli prowadzi do życiowych wyborów. Struktury i wartości społeczne nie mają wpływu na osobę. Osobiste wybory są unikalne dla każdego człowieka i opierają się na poglądach, przekonaniach i doświadczeniach, a nie na siłach zewnętrznych czy społeczeństwie. Na podstawie tych wyborów ludzie zaczynają odkrywać, kim i czym są. Pragnienia takie jak bogactwo, honor czy przyjemność nie mają żadnego celu, ponieważ nie są one odpowiedzialne za dobre życie.
Pojęcie osobistej odpowiedzialności jest kluczowym składnikiem egzystencjalizmu. Podjęcie decyzji zależy wyłącznie od osoby – a decyzje te nie są pozbawione konsekwencji i stresu. Jednak człowiek najlepiej radzi sobie w momentach, w których walczy ze swoją naturą. W istocie same wybory, jakich dokonujemy w życiu, determinują naszą naturę, a na tym świecie są rzeczy nienaturalne i irracjonalne.
Niepokój
Egzystencjaliści kładą duży nacisk na momenty, w których prawdy o naszym istnieniu i naturze wnoszą nową świadomość tego co oznacza życie. Te egzystencjalne momenty kryzysu wywołują później uczucie niepokoju i lęku, i są wynikiem wolności i niezależnej odpowiedzialności, którą wszyscy mamy.
Ponieważ ludzie zostali wrzuceni do tego wszechświata niezależnie od ich woli, nasze istnienie jest pozbawione sensu. Nasza wolność oznacza że nie jesteśmy pewni przyszłości, a nasze życie zależy od wyborów, których dokonujemy. Wierzymy, że rozumiemy otaczający nas wszechświat, a kiedy odkrywamy coś, co mówi nam inaczej, doświadczamy egzystencjalnego kryzysu, który wymusza nas do ponownej oceny aspektów naszego życia. Jedynym sposobem na nadanie znaczenia i wartości jest dokonywanie wyborów i branie odpowiedzialności.
Autentyczność
Aby być autentycznym, trzeba naprawdę żyć w harmonii ze swoją wolnością. W egzystencjalizmie pojęcie autentyczności oznacza prawdziwe pogodzenie się ze sobą, a następnie życie zgodnie z tym. Trzeba umieć pogodzić się ze swoją tożsamością, jednocześnie nie pozwalając, by jej pochodzenie i historia odgrywały rolę w procesie podejmowania decyzji. Dokonywanie wyborów powinno być oparte na własnych wartościach, tak aby z procesem decyzyjnym wynikała odpowiedzialność.
Jeśli ktoś nie żyje w równowadze swojej wolności, jest nieautentyczny. To właśnie w nieautentycznym doświadczeniu ludzie dopuszczają idee takie jak determinizm, wierząc, że wybory są bez znaczenia i postępując tak, jak trzeba, aby przekonać ich do dokonania wyboru.
Absurd
Absurd to jedno z najbardziej znanych pojęć związanych z egzystencjalizmem. W egzystencjalizmie często argumentuje się że nie ma powodu aby istnieć i że natura nie ma projektu. Chociaż nauki i metafizyka mogą być w stanie zapewnić zrozumienie świata przyrody, dostarczają one bardziej opisu niż rzeczywistego wyjaśnienia i nie dają wglądu w znaczenie ani wartość. Według egzystencjalizmu jako ludzie powinniśmy pogodzić się z tym faktem i zdać sobie sprawę że nie da się osiągnąć zdolności rozumienia świata. Świat nie ma innego znaczenia niż znaczenie, które mu zapewniamy.
Co więcej, jeśli osoba dokonuje wyboru, jest to uzasadnione powodem. Ponieważ jednak nigdy nie można naprawdę zrozumieć znaczenia, rozumowanie jest absurdalne, podobnie jak decyzja o podjęciu decyzji.
Religia i egzystencjalizm
Chociaż jest kilku bardzo znanych filozofów chrześcijańskich i żydowskich, którzy w swoich pracach wykorzystują tematy egzystencjalistyczne, ogólnie rzecz biorąc, egzystencjalizm jest powszechnie kojarzony z ateizmem. Nie oznacza to że wszyscy ateiści są koniecznie egzystencjalistami; raczej ci, którzy wyznają myśl egzystencjalistyczną, są często ateistami.
Dlaczego tak się dzieje? Egzystencjalizm nie ma na celu udowodnienia, że Bóg istnieje lub nie istnieje. Przeciwnie, główne idee i tematy egzystencjalizmu (takie jak całkowita wolność) po prostu nie pasują do idei wszechmocnej, wszechobecnej, wszechwiedzącej istoty. Nawet ci egzystencjaliści, którzy utrzymują wiarę w wyższą istotę, zgadzają się że religia jest podejrzana. Egzystencjalizm prosi ludzi o poszukiwanie i odkrywanie swojego znaczenia i celu w sobie, a nie jest to możliwe jeśli wierzą w jakąś zewnętrzną siłę kontrolującą ludzkość.