Najstarsze ślady osadnictwa na ziemiach polskich pochodzą sprzed około 500 000 lat. Świadczą o tym odkrycia w Trzebnicy na Dolnym Śląsku. Była to epoka kamienia (tzw. paleolit dolny), trwająca u nas do ok. 1900 r. p.n.e. Przez wiele tysięcy lat cywilizacja rozwijała się bardzo wolno. Pierwsza znana istota ludzka pitekantrop posługiwała się narzędziami kamiennymi danymi przez naturę, np. kawałkami krzemienia o ostrych krawędziach przypominających nóż lub toporek. Dopiero neandertalczyk potrafił rozbijać większe bryły kamienne i pozyskiwać narzędzia o pożądanym kształcie. Prawdopodobnie też opanował umiejętność wzniecania ognia. Ślady glinianego pieca z okresu 90 000 70 000 lat p.n.e. odkryte w Krakowie świadczą o różnorodnym zastosowaniu ognia w życiu codziennym. Znacznie doskonalsze narzędzia potrafił zrobić człowiek z okresu ok. 40 000 lat p.n.e., zwany homo sapiens. Oprócz narzędzi kamiennych wytwarzał kościane, np. groty do oszczepów. Łowiectwo było jednym z podstawowych zajęć i źródłem wyżywienia. Ludzie mieszkali wówczas w grotach lub szałasach. Najważniejszym miejscem domostwa było palenisko. W schyłkowym okresie paleolitu, czyli starszej epoki kamienia, nasi praprzodkowie posługiwali się podczas polowań nie tylko oszczepem z kamiennym lub kościanym grotem, ale również lukiem.
Mezolit
W środkowej epoce kamienia – mezolicie około 1000 lal temu upowszechniło się zbieractwo jako sposób na zaspokajanie potrzeb życiowych. Rozwijało się też łowiectwo i rybołówstwo. Podstawowe narzędzia, broń i przedmioty codziennego użytku, nadal wytwarzano z krzemienia lub z kości zwierząt.
Około 7 tysiąclecia p.n.e. na ziemie polskie dotarła z południowych obszarów Europy umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt, a także wyrabiania naczyń glinianych. Na południu dzisiejszej Polski uprawiano pszenicę, jęczmień i żyto. Hodowano bydło, świnie, owce i kozy. Ludzie mieszkali w tych czasach w ziemiankach lub w rzędowych domach drewnianych, dochodzących do 30 metrów długości. W następnych wiekach zdobycze cywilizacyjne przenikały na północ w rejon Wielkopolski.
Pierwsze przedmioty wykonane z miedzi archeologowie datują na ok. 3000 lat p.n.e. Dominowały jeszcze jednak narzędzia i broń z kamienia, ale już obrabianego, szlifowanego w różny sposób, zależnie od przeznaczenia przedmiotu (krzemionki opatowskie). Wyrabiano coraz doskonalsze naczynia gliniane, które w rozmaity sposób zdobiono i barwiono.
Neolit
W młodszych okresach epoki kamienia (3700-1900 p.n.e.) neolicie i eneolicie gdzieniegdzie stosowano orkę sprzężajną: drewniane radło ciągnięte przez woły. Na naszych ziemiach w tym okresie istniało zróżnicowanie poziomu cywilizacji; w jednych rejonach przeważała hodowla, w innych rolnictwo, w jeszcze innych dominowało łowiectwo i rybołówstwo Różne panowały też obyczaje dotyczące pochówku zmarłych, przeważał jednak pochówek szkieletowy.
Zmiany w sposobie wyrabiania naczyń i narzędzi, zdobywania środków do życia oraz rejony zasiedlenia w epoce kamienia uzależnione były od zmian klimatycznych i od wpływów zewnętrznych. Ponieważ podstawowym rzemiosłem epoki było garncarstwo, a w różnych okresach ludzie wytwarzali odmienne naczynia gliniane i różnie je zdobili, od ich rodzaju archeologowie nazywają poszczególne okresy w rozwoju cywilizacji, np. kultura ceramiki wstęgowej, kultura pucharów lejkowatych, kultura amfor kulistych, kultura pucharów dzwonowatych itp. Słowo kultura jest w tym znaczeniu synonimem słowa cywilizacja.
Epoka brązu
Początki epoki brązu na ziemiach polskich datują się od ok. 1900 r. p.n.e. Jeszcze przez wiele stuleci jednocześnie występowały narzędzia krzemienne i miedziane, a później brązowe. Wicie przedmiotów epoki brązu odnaleziono w licznych grobach na cmentarzyskach polskich. Zmarłym wkładano do grobu naczynia gliniane, broń, ozdoby i przedmioty kultowe. Zdarzają się również drobne złote ozdoby.
Około 1300 r. p.n.e. pojawił się okres tzw. kultury łużyckiej. Największe cmentarzyska z lego okresu odkryto na Łużycach, ale swym zasięgiem cywilizacja objęła całe dorzecze Odry i Wisły. Ludność kultury łużyckiej trudniła się głównie rolnictwem i hodowlą, mniejsze znaczenie miało rybołówstwo, łowiectwo i zbieractwo Uprawiano pszenicę, proso, jęczmień, owies, groch, bób i soczewicę. Wśród zwierząt hodowlanych przeważało bydło rogate, świnie, owce i kozy. Ziemię uprawiano drewnianymi radiami i motykami wykonanymi z kości i rogów zwierzęcych. Na dość wysokim poziomic stało tkactwo i garncarstwo. Nowością w porównaniu czasami wcześniejszymi był ciałopalny pochówek zmarłych. Prochy pozostałe po spaleniu ciała i szczątki różnych przedmiotów złożonych na stosie obok zmarłego zbierano zwykle do glinianej popielnicy, którą zakopywano w ziemi. Ludzie mieszkali w dużych osadach budowanych zwykle w miejscach zapewniających bezpieczeństwo wspólnocie W końcowym okresie epoki brązu pojawiły się pierwsze osady obronne.
Epoka żelaza
Epoka żelaza rozpoczęła się ok. 700 lut p.n.e.. ale nie istnieje przecież żadna granica między nią a epoką brązu. Zjawiska charakterystyczne dla obu epok długo występowały w okresie przełomu. Jest to jednocześnie okres najbujniejszego rozwoju kultury łużyckiej na ziemiach polskich. Najlepiej zachowanym zabytkiem prasłowiańskiej osady obronnej jest Biskupin odkryły u 1933 r. Była to osada położona na wyspie Jeziora Biskupińskiego (woj. kujawsko-pomorskie). Znajdowało się tam 13 rzędów domów położonych wzdłuż równoległych ulic. Wyspa była otoczona wałem drewniano-ziemnym z bramą i wieżą strażniczą. Z bramy wiodła droga na ląd przez drewniany most. W Biskupinie odkryto wiele przedmiotów z drewna, kości i metalu, charakterystycznych dla kultury łużyckiej.
Od ok. 400 r. p.n.e. kultura łużycka zanikała, ustępując wpływom z Zachodu. Znaczny wpływ na zmiany cywilizacyjne miały najazdy Celtów, zwłaszcza na ziemie południowe. Archeologowie nazywają ten okres trwający od początków naszej ery okresem predrzymskim. Bardzo ożywione były wówczas kontakty z ludami Zachodu.
Wraz z nastaniem naszej ery wpływy rzymskie na ziemie polskie znacznie się zwiększyły dzięki kontaktom handlowym. Z południa na północ Europy biegły szlaki handlowe intensywnie uczęszczane. Jednym z ważniejszych był szlak bursztynowy wiodący od wybrzeży Adriatyku ku wschodnim wybrzeżom Bałtyku. W okresie rzymskim trwającym do IV w na ziemie słowiańskie oddziaływała mc tylko cywilizacja rzymska z Italii, ale i zromanizowanych ludów germańskich.