Ok. 900 p.n.e. – założenie wiejskiej osady Sparta poprzez połączenie czterech wsi (Limny, Mesoa, Kinosura, Pitani) w dolinie rzeki Eurotas.
740-720 p.n.e. I wojna meseńska. Zdobycie miejskiej fortecy Itoma i zdobycie Mesenii przez cara Teopompa.
706 p.n.e. założenie Tarentu. Po bitwach z Tegeją i Spartą (spór o obszar Kinurii, bitwa pod Gisią), dominująca pozycja Argos na północno-wschodnim Peloponezie za króla Fidona 680-650 p.n.e. Wprowadzenie znormalizowanych wag i miar (stopa fidona; obol i drachma).
660-640 p.n.e. 2 wojna meseńska. Bunt meseński był wspierany przez Achaja, Elidę i Argos. Silne wewnętrzne napięcia polityczne i gospodarcze w Sparcie wraz z utratą meseńskiej ziemi Spartan.
640 p.n.e. Stłumienie powstania Messenian dzięki nowej taktyce hoplitów zamkniętych w falandze (żołnierze piechoty w zbroi z włócznią, mieczem, okrągłą tarczą i nagolennikami). Pojawienie się zmilitaryzowanego państwa w Sparcie, „państwa hoplitów”.
Konsekwencje wojny: brutalne stłumienie helotów, zagraniczna izolacja Spartan (sztaby metalu jako waluta wewnętrzna), kulturowy upadek, dominacja mniejszości: 9000 Spartan jako pełnoprawni obywatele.
550 p.n.e. Unia Peloponeska pod rządami wojskowymi Sparty (hegemonia). Obowiązek wszystkich państw peloponeskich do pełnienia służby wojskowej (wyjątki – Achaja i Argos) przy zachowaniu autonomii. W późniejszym okresie Sparta jest najpotężniejszą militarną potęgą Grecji, wiodącą siłą w walce z tyranią (interwencja na Samos, Ateny i Sykion) i demosem (ludźmi), ale po połowie V wieku. p.n.e. Sparta nie prowadzi wojen o nowe ziemie (status quo), brak wzrostu populacji.
Struktura państwa
Ok. 700 p.n.e. – Konstytucja Sparty (tzw. Wielka Retra), według legendy, ustanowiona przez Likurga. W rzeczywistości jest ona wynikiem wielowiekowego rozwoju: podwójne królestwo, Rada Starszych (geruzja) i zgromadzenie wojskowe. Po włączeniu Amicl do spartańskiego związku wiosek powstał stan Lacedemończyków; później – reforma zarządzania poprzez stworzenie ephoratu (królestwo militarne). W drugiej połowie VI wieku. p.n.e. polityką wewnętrzną i zagraniczną zajmowali się Eforowie. Spartanie żyją w męskich społecznościach. Chłopcy w wieku od 14 do 20 lat są kształceni przez państwo; 20-30-latkowie mieszkają we wspólnocie wojowników, starsi – w stowarzyszeniach refektarzowych (sissitia). Podstawą ekonomiczną jest podział kraju na działki odziedziczone bez prawa do sprzedaży, które są uprawiane przez helotów (rolników bezprawnych) z obowiązkiem oddania połowy plonów; co roku wypowiadana jest im wojna i są oni potajemnie obserwowani. Periojkowie (okoliczni mieszkańcy) to także ludność dorycka i meseńczycy (w ok. 100 miastach) o ograniczonych prawach, którzy jednak są zobowiązani do pełnienia służby wojskowej. Nie biorą udziału w zgromadzeniu wojskowym i szkolnictwie państwowym.
Kultura: Silny wpływ kultury jońskiej za pośrednictwem wschodnio-greckich autorów tekstów: Terpander z Lesbos, Alkman z Sard Tirtaeus (pieśni, hymny, chóry).