Helena była matką Konstantyna Wielkiego. Urodziła się w skromnym majątku Drepanum w Bitynii. Poślubiła Konstancjusza, żołnierza, z którym urodziła Konstantyna (ok. 274 n.e.). Później Konstancjusz rozwiódł się z Heleną, aby zawrzeć korzystniejsze politycznie małżeństwo. Syn jednak nie zapomniał o matce, a kiedy Konstantyn został cesarzem w 306 r. n.e., kazał ją wynieść na zaszczytne miejsce, czego kulminacją był tytuł Augusty (matki cesarza). Konstantyn zmienił również na jej cześć nazwę miejsca swojego urodzenia Helenopolis.
Według historyka wczesnego kościoła Euzebiusza nawrócenie Heleny na chrześcijaństwo było spowodowane wpływem jej syna; ale bardziej wiarygodna relacja Teodoreta jest taka, że matka pielęgnowała w swoim synu otwartość na wiarę. Mimo to miała religijną postawę i świętość na własnych prawach i miała niezwykły wpływ na syna.
Helena gorliwie przyjęła wiarę chrześcijańską, o czym świadczy jej pobożność, hojność wobec ubogich i oddanie świętym miejscom pielgrzymki w Palestynie, czczonym przez pierwszych chrześcijan jako Ziemia Święta. W 326 Helena, dobrze po siedemdziesiątce, udała się tam na pielgrzymkę. Przez jakiś czas przebywała w Palestynie, korzystając ze swojego prawa do cesarskiego skarbca, budując dwie główne bazyliki, jedną w Betlejem (Kościół Narodzenia Pańskiego) i jedną na Górze Oliwnej (Kościół Wniebowstąpienia). W tym samym czasie jej syn kazał zbudować Bazylikę Grobu Pańskiego na miejscu śmierci i zmartwychwstania Jezusa z Nazaretu. Jej współpraca z synem spowodowała, że architektura kościelna stworzyła chrześcijański krajobraz w całym imperium, w Ziemi Świętej, Rzymie i Konstantynopolu.
Odkrycie „Prawdziwego Krzyża” (uważa się, że był to ten, na którym umarł Jezus) poświadcza Cyryl z Aleksandrii i Egerii, ale tradycja, która zrodziła się pod koniec IV wieku n.e. (wspomniana przez Ambrożego, Sulpicjusza Sewera, i Rufinusa), twierdzi że to Helena odkryła Prawdziwy Krzyż i że został on zidentyfikowany cudem, wydaje się mało prawdziwa, biorąc pod uwagę milczenie Euzebiusza i Cyryla w tej kwestii. Ta cenna relikwia miała być podobno zdeponowana w Rzymie w kościele Santa Croce, który specjalnie w tym celu zbudowała. Jej sława opiera się jednak mocno na faktach, że była kobietą o ogromnej mocy i bogactwie, która spędziła ostatnią część swojego życia na aktach chrześcijańskiej miłości. Jej bliskie utożsamienie z synem Konstantynem wyznaczało wzór roli chrześcijańskiej Augusty na kolejne stulecia. Jej święto obchodzone jest 18 sierpnia w kalendarzu Kościoła łacińskiego i 21 maja (wraz z synem) w kalendarzu Kościoła greckiego.