Chrześcijaństwo zaliczamy do wielkich religii monoteistycznych (tak jak Islam i Judaizm), w których uznaje się istnienie tylko jednego boga – stwórcy i sędziego nadającego całemu światu swe prawa. Ten system religijny opiera się na wierze w jednego Boga. Mitologia, zasady wiary i przykazania zawarte są w świętej księdze – Biblii. Biblia chrześcijańska składa się z Starego i Nowego Testamentu, Żydzi zaś uznają za słowo boże tylko Stary Testament.
Założycielem religii chrześcijańskiej jest Jezus Chrystus, którego istnienie potwierdzają nawet kronikarze rzymscy potwierdzają istnienie osoby Chrystusa („Chrystus” to grecka nazwa hebrajskiego „Mesjasza” – zbawcy) jakkolwiek uznanie opisanych w Ewangelii cudów to kwestia wiary, nie ma w źródłach historycznych żadnego ich potwierdzenia.
Etapy rozwoju Chrześcijaństwa:
- ok. 30 r. n.e. Śmierć Jezusa Chrystusa (i zmartwychwstanie jak wierzą Chrześcijanie).Jego nauki rozpowszechniają uczniowie, tworzą się pierwsze gminy chrześcijańskie na terenie Judei. Chrześcijaństwo istnieje jako jedna z sekt żydowskich.
- ok. 50 r n.e. za sprawą działalności Pawła z Tarsu chrześcijaństwo zaczyna przyjmować ludności z kręgu kultury helleńskiej( sprzyja temu odejście chrześcijaństwa od tradycji i zwyczajów żydowskich).
- 40- 90 r. n.e. Spisanie ksiąg Nowego Testamentu.
- III i IV w. ekspansja chrześcijaństwa wewnątrz Imperium Rzymskiego, od połowy III w do początku IV trwają prześladowania chrześcijan.
- 313 r. Konstantyn Wielki i Licyniusz wydają edykt mediolański nadający wyznawcom Chrześcijaństwa równouprawnienie.
- 325 r. W Nicei koło Konstantynopola odbywa się pierwszy zjazd biskupów (sobór powszechny), podczas którego ustalone zostaje katolickie credo.
- 380 r. Teodozjusz Wielki uznaje chrześcijaństwo za religię państwową. W 392 r. zakazane zostają wszelkie kulty pogańskie( w tym igrzyska olimpijskie).
- w połowie IV w. schrystianizowane zostają ośrodki miejskie w Imperium. Ludność wiejska nadal trwa przy dawnych pogańskich wierzeniach.
- od drugiej połowy V w. państwowość rzymska jest w stanie rozkładu. Kościół jako jedyna działająca organizacja z charyzmatycznym papieżem Leonem I staje się faktycznym organizatorem życia w Rzymie i środkowej Italii umacniając tym samym swą pozycje i znaczenie.
Prześladowania Chrześcijan
W imperium rzymskim istniała tolerancja religijna. Rozmaite kulty z różnych stron państwa rozpowszechniały się i ulegały zmieszaniu. Państwo wymagało jednak kultu głównych bóstw rzymskich (np. Jowisza) jak i ubóstwionych cesarzy. Chrześcijanie, którzy takie czyny traktowali jako bałwochwalstwo, uważani byli za element wywrotowy, naruszający obowiązki państwowe. W III w. razem z umocnieniem i upowszechnieniem się religii chrystusowej cesarze zacieli zwalczać Kościół. Tysiące męczenników zginało na arenach i podczas pogromów organizowanych przez władze.
Organizacja wczesnochrześcijańskiego kościoła
Wyznawcy Chrystusa tworzyli w miastach gminy chrześcijański którym przewodzili biskupowi, których początkowo wybierali apostołowie a potem wspólnota wiernych. Gminy początków były autonomiczne, mimo że utrzymywały kontakty ze sobą. IV i V w. to okres centralizacji w kościele, najważniejsze decyzje są podejmowane na synodach (zjazdach biskupów z pewnego terytorium) i soborach (zjazdach biskupów z reprezentujących cały kościół).
Chrześcijaństwo zanegowało dużą część antycznej tradycji, filozofii i dziedzictwa. Przyjęcie przez Rzymian tej pokojowej religii jest uważane za jeden z czynników, który przyspieszyło rozpad imperium zbudowanego dzięki wojnom i podbojom. Kultura chrześcijańska przyswoiła sobie jednak najcenniejsze obiekty spuścizny świata grecko-rzymskiego. Kościół jako języka urzędowego i liturgicznego używał łaciny, prawo rzymskie zostało wykorzystane przez duchownych do organizacji kleru a myśliciele chrześcijańscy wplatali do doktryny motywy zaczerpnięte z filozofii pogańskiej jak np. św. Augustyn, który korzystał z idei Platona.