W lutym 1936 roku nowo wybrany lewicowy rząd Frontu Ludowego w Hiszpanii przyrzekł stać na straży wolności, dobrobytu i sprawiedliwości, ale wielu obawiało się, że ich polityka jest zbyt postępowa. 19 lipca 1936 Francisco Franco przejął kontrolę nad hiszpańskimi armiami w Maroku i poprowadził je do Hiszpanii; rezultatem była wojna domowa.
Przeciwne strony
Republikanie (zwolennicy rządu) składali się z liberalnych demokratów, komunistów, socjalistów i anarchistów. Napotkali mniej więcej taką samą liczbę nacjonalistów Franco, którzy byli wspierani przez monarchistów, katolików i Falangę – hiszpańską partię faszystowską.
Podczas gdy Republikanie otrzymywali wsparcie od ZSRR, Meksyku oraz socjalistycznych i komunistycznych ochotników w całej Europie, nacjonaliści otrzymywali pomoc militarną od faszystowskich reżimów we Włoszech i Niemczech (w tym od legionu „Condor” uzbrojonego w czołgi).
FRANCISCO FRANCO
Pochodzący z rodziny wojskowej Francisco Franco (1892-1975) służył w Maroku od 1912 do 1926 roku, stając się najmłodszym generałem w Hiszpanii. Po poprowadzeniu ruchu nacjonalistycznego do zwycięstwa w hiszpańskiej wojnie domowej. Franco zdominował hiszpańską politykę jako głowa państwa przez 36 lat, choć od 1947 roku był formalnie regentem odrodzonej monarchii, w której zdecydował się nie mianować króla. Jego reżim był duszny, militarystyczny i konserwatywny – demokracja została przywrócona dopiero po jego śmierci w 1975 roku.
Przebieg wojny
Do 1 listopada 1936 r. 25 000 żołnierzy nacjonalistów rozpoczęło trzyletnie oblężenie stolicy, Madrytu. W 1937 r. kampania mająca na celu zajęcie północnych prowincji baskijskich doprowadziła do bombardowania Guerniki z powietrza i wielu ofiar cywilnych.
Katastrofalna próba przedarcia się do Madrytu w marcu 1938 r. postawiła centralny front nacjonalistów w defensywie. Jednak dalej na wschód nacjonaliści ruszyli w kierunku wybrzeża w pobliżu Walencji w kwietniu, przecinając republikańskie terytorium na pół. W bitwie nad Ebro (25 lipca-16 listopada 1938 r.) siły republikańskie zostały prawie zniszczone.
26 stycznia 1939 r. Barcelona padła pod naporem Franco, a 27 marca 1939 r. nacjonaliści weszli do Madrytu prawie bez sprzeciwu.