Kategoria: Historia Polski

Wychodźstwo patriotyczne 1831 roku nie stanowiło w dziejach Polski XVIII-XX wieku zjawiska nowego. Polacy udawali się wszak na emigrację z powodów politycznych już po klęsce konfederacji barskiej, później zaś po przegranej wojnie 1792 roku, po upadku insurekcji i trzecim rozbiorze. Natomiast exodus polistopadowy wyróżniał się liczebnością (wyjechali z Polski najwybitniejsi…

Podbite przez armię rosyjską Królestwo Polskie zostało przekazane do spacyfikowania zwycięzcy, czyli Paskiewiczowi. Car nadal mu tytuł księcia warszawskiego i mianował namiestnikiem Królestwa. Mikołaj I i nowy wielkorządca Warszawy postanowili potraktować zbuntowanych, a teraz zszokowanych klęską Polaków tak surowo, by nigdy już nie zapragnęli ponownej rebelii. Przede wszystkim obłożono okupowane…

W latach 1806-1831 sprawa polska powróciła na scenę historii europejskiej. Polska wyszła z politycznego niebytu. Nastąpiło częściowe odrodzenie państwowości, choć nie odrodziła się dawna Rzeczpospolita w swym przedrozbiorowym kształcie terytorialnym. Polska bez nazwy (Księstwo Warszawskie) i Polska z własną nazwą (Królestwo Polskiej była przez całe niemal ćwierćwiecze organizmem półniepodległym i…

Przez osiem z górą miesięcy Polska (ograniczona do zaboru rosyjskiego, ale uznawana za narodowe państwo i wspierana przez Polaków z innych zaborów) była państwem w pełni niepodległym, choć nic uznawanym przez rządy zagraniczne. Owa niezawisła Polska pod bronią wykazała w obliczu rosyjskiej potęgi siłę i sprawność organizacyjną godną podziwu. Ku…

Rosjanie uważali, że wojna będzie szybkim i łatwym spacerem wojskowym, w wyniku którego padnie Warszawa, a oddziały polskie skapitulują. Polacy postanowili bronić się na przedpolu stolicy. Wprawdzie 14 lutego generał Józef Dwernicki odniósł zwycięstwo w potyczce pod Stoczkiem (do dziś wspomina się w hymnie ruchu ludowego, choć nie powstał on…

Większość polskiego „narodu politycznego” nigdy nie zrezygnowała ze zjednoczenia kraju i odzyskania niepodległości. Rozprawa w Sądzie Sejmowym udowodniła, że „starsi w narodzie” wprawdzie nie popierają spisków, lecz uznają patriotyczną motywację konspiratorów, a liberałowie zdecydowanie opowiadają się za szerokimi swobodami konstytucyjnymi i narodowymi. Już w kilka łat po zakończeniu sesji sądowych,…

Znaczna większość Polaków pogodziła się ze swym położeniem i miejscem w po-kongresowej Europie, ta jednak stała się rychło legitymistyczną Europą Świętego Przymierza. Zagrożone zostały polskie konstytucje, warszawska i krakowska, powoli ograniczano polskie prawa narodowe. W tej sytuacji najgorętsze żywioły liberalne i patriotyczne próbowały przeciwstawić się zamachom na swobody polityczne i…

Na „ziemiach zabranych”, czyli w graniczących z Królestwem Polskim zachodnich guberniach cesarstwa rosyjskiego, żywioł polski wciąż przeważał pod względem gospodarczo-społecznym (rola szlacheckiego ziemiaństwa) oraz kulturalnym i oświatowym (wielkie centrum nauki i kultury w Wilnie – stojący na wysokim poziomie uniwersytet; Liceum Krzemienieckie). Polacy liczyli się poważnie pod względem etniczno-językowym. Kilkanaście…

Nowo powstałe Królestwo Polskie, zwane też Kongresowym, stanowiło w znacznej mierze kontynuację ustrojową i administracyjną Księstwa Warszawskiego. Konstytucja tego państwa została oktrojowana, mogła więc być dowolnie ograniczona lub zniesiona przez monarchię. Aleksander I nadal konstytucję „swemu” Królestwu 17 listopada 1815 roku. Tekst ustawy zasadniczej opracował książę Adam Czartoryski, biorąc za…

Kongres wiedeński (1814-1815), zjazd zwycięzców, zbudował na gruzach efemerycznej Europy napoleońskiej nowy system, który z niewielkimi zmianami przetrwać miał do Wiosny Ludów (1846-1849), a w zasadniczych swych zrębach, zwłaszcza terytorialnych, do pierwszej wojny światowej. W ramach głównych zasad proklamowanych przez kongres (równowaga między państwami, nadzorowana przez „pięciu wielkich”: Rosję, Anglię,…