Kategoria: Historia Polski

Mimo że w pierwszej ćwierci XVII wieku wydajność gospodarki rolnej nieco zmalała, to jednak Rzeczpospolita w tych właśnie latach osiągnęła absolutny rekord wywozu zboża z portów Prus Królewskich. Na Zachód szło wówczas około 100 000 łasztów (1 łaszt = około 2200 kilogramów) rocznie; szczyt osiągnięto w 1618 roku liczbą 128…

W pierwszej ćwierci XVII wieku sytuacja na południowo-wschodniej granicy Polski gwałtownie się pogorszyła. W ubiegłym stuleciu (jak już wspomniano) jedną z naczelnych zasad polskiej polityki zagranicznej było unikanie za wszelką cenę zbrojnego konfliktu z Wysoką Portą. Pomimo więc że wyprawy czambułów tatarskich na Polskę stwarzały nieustannie sytuacje konfliktowe, to jednak…

W rokoszu Zebrzydowskiego wzięła tłumny udział uboga, a niesłychanie liczna, bo przeżywająca na przełomie XVI i XVII stulecia wyż demograficzny, szlachta. Zasilała ona chętnie wszelkie awanturnicze imprezy i ekspedycje, w których szablą można było sobie wyrąbać drogę ku fortunie, sławie i karierze. Chcąc pozbyć się z kraju tego niebezpiecznego elementu,…

Po śmierci Batorego Habsburgowie wysunęli po raz trzeci swego kandydata do korony polskiej. Zamoyski jednak (wraz ze swymi zwolennikami) przeforsował obiór siostrzeńca Zygmunta Augusta – Zygmunta Wazy (syna Katarzyny Jagiellonki i Jana III, króla Szwecji). Część magnaterii, kierowana przez Zborowskich, obwołała natomiast władcą szlacheckiej Rzeczypospolitej arcyksięcia austriackiego Maksymiliana, który wkroczył…

Okres od schyłku XVI wieku do wybuchu powstania Chmielnickiego zasługuje pod wieloma względami na miano „srebrnego wieku”. Kultura doby baroku miała wiele oryginalnych osiągnięć, mogących śmiało konkurować z renesansowymi, państwo polsko-litewskie pozostawało zaś nadal mocarstwem, jednym z najpotężniejszych w tej części kontynentu. lego sukcesy militarne, osiągnięte w walce z Moskwą,…

Niespełna półroczne rządy Walezego stanowiły epizod bez większego znaczenia. Nowy władca przekroczył granice Rzeczypospolitej 24 stycznia 1574 roku, witany wszędzie w sposób nader uroczysty. Opuścił natomiast królestwo potajemnie, wyjeżdżając z Wawelu nocą z 18 na 19 czerwca tegoż roku. Henryk pospieszył do Paryża, aby objąć tron po śmierci brata. Pozostawił…

Długi okres interregnum, jakie nastąpiło po wygaśnięciu Jagiellonów, nie został od strony prawnej przygotowany przez stronnictwo egzekucyjne. Wprawdzie – teoretycznie biorąc – tron polski był elekcyjny już od obioru Władysława Jagiełły, w praktyce jednak powoływano stałe przedstawicieli tej samej dynastii. Co więcej, następowało to za zgodą stosunkowo wąskiej grupy osób….

Pod koniec rządów ostatniego z Jagiellonów wybuchł na nowo konflikt z Moskwą. Walki, toczone dawniej o tereny leżące w dorzeczu Dniepru (zwłaszcza o Smoleńsk), przeniosły się teraz ku dorzeczu Dźwiny, mianowicie na terytorium Inflant. Prowincja ta, pozostająca od XIII wieku w posiadaniu zakonu kawalerów mieczowych, aż do roku 1525 stanowiła…

Jeśli wiek XVI zapoczątkował proces laicyzacji kultury polskiej, to nie dzięki pojawieniu się znaczniejszej grupy ludzi wyznaniowo indyferentnych (w praktyce były to zaledwie jednostki), lecz odwadze, z jaką – w imię interesów prawdy naukowej oraz państwa – występowano przeciwko autorytetowi Kościoła. Pierwsza rzuciła teologii rękawicę astronomia. Odkrycie Mikołaja Kopernika podważyło…

Humanizm polski sięga początkami głęboko w XV wiek, kiedy to dotarły do nas wypływy włoskie (idące często poprzez Węgry). Upowszechniała je książka, podróże na Półwysep Apeniński, przyjazdy włoskich uczonych, wśród których szczególnie doniosłą rolę odgrywała postać wychowawcy dzieci Kazimierza Jagiellończyka, dyplomaty i pisarza Filipa Buonaccorsiego, zwanego Kallimachem. Humanizm budził zainteresowanie…