Kategoria: Historia Polski

Już u schyłku panowania Augusta III Sasa Familia zaczęła myśleć o przejęciu rządów w państwie. Oparcia w walce o władzę upatrywała w Rosji, która jedyna wyszła zwycięsko z zakończonej właśnie wojny siedmioletniej (1756-1763). Czartoryscy byli nawet skłonni do zawiązania konfederacji antykrólewskiej, co umocniłoby ich pozycję w momencie bezkrólewia. Mieli jednak…

W czasach saskich w kulturze nadal panował sarmacki barok, który scharakteryzowaliśmy już dość szczegółowo. W początkach XVIII stulecia do ideologii politycznej sarmatyzmu doszło między innymi przekonanie o pradawnym pochodzeniu swobód narodu szlacheckiego, który od prawieków znał instytucję wolnej elekcji i zawsze cieszył się wyjątkową opieką Opatrzności. Skoro zaś mieszkańcy Europy…

W pierwszej ćwierci XVIII wieku zniszczenia, spowodowane działaniami wojennymi, przekreśliły niemal całkowicie dokonania odbudowy gospodarczej kraju, zapoczątkowanej za rządów Jana III Sobieskiego. Zwłaszcza materialne i demograficzne skutki wielkiej wojny północnej (1700-1721) przewyższały być może straty z okresu „potopu”, gdyż spadły na Rzeczpospolitą znajdującą się w znacznie gorszej sytuacji niż ta,…

Trzydziestoparoletni (ur. 1696) władca nie podzielał złudzeń swego ojca ani też nie miał jego energii i ambicji. August III Sas zrezygnował więc z myśli o wzmocnieniu władzy króla polskiego i nie wtrącał się do spraw poddanych, którzy dopiero teraz mogli w pełni korzystać z owoców polskiej neutralności. Z satysfakcją konstatowano,…

Ostatnie lata rządów Augusta II Sasa upłynęły pod znakiem jego gorączkowych zabiegów o osadzenie syna na polskim tronie. W tym celu szukał sojuszników zarówno w samej Rzeczypospolitej, jak i poza jej granicami. Poparcie szlachty spodziewał się uzyskać manifestowaniem zelotyzmu katolickiego. Sposobność dała głośna w całej Europie sprawa toruńska (1724). Za…

Bezkrólewie, jakie zapanowało po śmierci Jana III (1696), przyniosło klęskę dynastycznym nadziejom Sobieskich. Nie tylko bowiem polska korona ominęła młodego królewicza (Jakuba), ale – co gorsza – sejm konwokacyjny wykluczył a linie rodaka („Piasta”) od udziału w elekcji. Starli się w niej natomiast liczni obcy pretendenci do tronu, wśród których…

Okres panowania na tronie polskim Sasów był przez późniejsze pokolenia historyków oceniany nader krytycznie. Początek dały tu już historiografia oraz publicystyka doby oświecenia; w XIX i XX wieku „letarg” czasów saskich obarczano winą za rozbiory i zniknięcie Rzeczypospolitej z politycznej mapy Europy. Anatemę rozciągano także na władców, którym bywał przeciwstawiany…

Kryzysowi gospodarki i struktury ustrojowej towarzyszyło stopniowe narastanie wśród szlachty nietolerancji wyznaniowej. Więzi religijne zaczęły brać górę nad narodowymi, a interes panującego wyznania stał się ważniejszy od dobra państwa. Kontrreformacja, ograniczając prawa mniejszości wyznaniowych, zmuszała je do szukania pomocy na zewnątrz Rzeczypospolitej. W ten sposób powstawało swego rodzaju błędne koło;…

Równolegle z rozwojem małych państewek magnackich rósł wpływ ich właścicieli na bieg spraw politycznych w kraju. Klientela magnacka, rekrutująca się z drobnej i średniej szlachty, nie tylko służyła w chorągwiach nadwornych czy administracji latyfundialnej, lecz także broniła politycznych interesów swych mocodawców na sejmach i sejmikach. Nie jest więc rzeczą dziwną,…

Długie lata toczących się na terytorium Polski wojen przyniosły poważne szkody materialne, których sprawcami były nie tylko obce armie, ale i własne oddziały (zwłaszcza konfederacje wojskowe). Terytorium Rzeczypospolitej znacznie się zmniejszyło: z 990 000 km2 w 1634 roku do 733 500 km; po pokoju andruszowskim w 1667 roku (nic odliczamy…