Od kilkuset tysięcy lat na ziemiach Polski pojawiały się grupy ludzkie, napotykając tu warunki dogodne do różnorakiej działalności.
Od około 600 000 do około 15 000 lat p.n.e. między Bałtykiem i Karpatami miały miejsce cztery okresy lodowcowe, które wymodelowały ziemie, tworząc moreny denne i czołowe, przynosząc głazy narzutowe oraz pozostawiając po sobie szerokie pradoliny rzeczne. W wyniku tych działań natury północ naszego kraju – nizinna, niekiedy bagnista, czasem pofałdowana – porośnięta była lasami, w których panowały korzystne warunki do uprawiania myślistwa, zbieractwa, rybołówstwa. Południc – wyżynne, niekiedy górzyste, o przewadze krajobrazu parkowo-stepowego umożliwiało hodowlę i uprawę. Okresy zlodowacenia (plejstocen) stworzyły warunki rozwoju flory i fauny, różniących się, rzecz prosta, od tych, które spotykamy dzisiaj.
Następna epoka czwartorzędu – holocen – przyniosła klimaty umiarkowane, cieplejsze i wilgotniejsze, korzystne dla upraw rolnych. Pierwotny – borealny, do około 6000 lat p.n.e. – był jeszcze dość surowy, następny – atlantycki – już łagodniejszy i szczególnie sprzyjający wegetacji roślin uprawnych. W tak zwanym drugim subatlantyku – od połowy I tysiąclecia p.n.e. do początku XII wieku n.e. – panował klimat najcieplejszy i najwilgotniejszy. Obecnie – jak chcą klimatolodzy, w trzecim subatlantyku – zachodzi stopniowe niewielkie ochładzanie i osuszanie klimatu.
W czasach historycznych jednak w obu tych podokresach występowała dość wyraźna granica, dzieląca obszary pozostające pod wpływem powietrza oceanicznego i kontynentalnego. Przebiegała ona – i przebiega – od zachodniego wybrzeża Zatoki Gdańskiej na południowy wschód przez północne Mazowsze, wzdłuż Bugu do Karpat Wschodnich, stanowiąc także granicę ekologiczną między Europą Wschodnią i Zachodnią.
Różnorodność gleb, form ukształtowania poziomego, flory i fauny powodowała, że ziemie polskie, przynajmniej od epoki holocenu, leżały na pograniczu obszarów różnie kształtujących egzystencję człowieka; stanowiły też teren spotkań wielu ludów, charakteryzujących się odmiennymi formami życia i pracy.