W XIII wieku zaczęły się wykształcać różne stany społeczne. Mieszczaństwo pojawiło się w XII w., ale dopiero w sto lat później zaczęło się ono liczyć w skali ogólnopolskiej. Jednak zespół praw każdego miasta, podległość różnym sądom wyższym, słabość gospodarcza ośrodków – powodowały, że praktycznie każda niemal gmina miejska stanowiła odrębną…

Przemiany społeczne i gospodarcze w Polsce szły razem z przekształceniami całego społeczeństwa. Zmieniał się charakter organizacji kościelnej. W trzeciej dekadzie XIII wieku pojawiły się w Polsce zakony żebrzące – franciszkanie i dominikanie, które zmieniały charakter duchowieństwa zakonnego. Stało się ono znacznie liczniejsze, powiązane z miejscowym środowiskiem, szczególnie mieszczańskim. Żyć z…

W tym czasie wielkiej reformie podlegały także miasta. Znaczenie procesu ich lokalizacji na prawie niemieckim – trudno przecenić. Prowadził on do wytworzenia samorządnych gmin oraz do powstania nowej grupy społecznej – mieszczaństwa, którego działalność, acz mieszcząca się w ramach systemu feudalnego, ujawniła sprzeczności, mające z czasem go rozsadzić. Na obszarach…

Rozwój gospodarczy XIII w. powodował aktywizacje handlu wewnętrznego, powstanie nadwyżek produkcyjnych, kształtowanie się wyspecjalizowanych gałęzi rzemiosła. Jednak niezbędnym warunkiem właściwego obiegu produktów było upowszechnienie pieniądza. Temu celowi służyła przebudowa wsi polskiej podjęta na początku XIII wieku. Wzorce kształtujące nowe formy powstały jeszcze w poprzednim stuleciu w różnych rozwiniętych krajach Europy:…

Zdruzgotanie Rusi Kijowskiej i pojawienie się państwa krzyżackiego nad Bałtykiem ściślej zespoliło Polskę z krajami Europy Zachodniej. Ale dla naszej gospodarki i kultury bardziej ważkie stały się czynniki prowadzące do tak zwanej kolonizacji na prawie niemieckim. Od przełomu XII i XIII wieku zmieniał się krajobraz gospodarczy Polski. Ziemia zaczęła przynosić…

Znacznie poważniejsze skutki od najazdów mongolskich w XIII w. miało pojawienie się w Polsce rycerskiego Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwanego popularnie krzyżackim. Założony w Ziemi Świętej w XII wieku, podobnie jak inne tego typu instytucje stwarzał możliwości kariery młodszym synom rycerskim, zubożałym właścicielom ziemskim i…

W pierwszej połowie XIII wieku miały miejsce wydarzenia decydujące o dalszym rozwoju całej wschodniej części Europy, w tym także o rozwoju Polski. Należały do nich: najazd tatarski, sprowadzenie Krzyżaków, początki tak zwanej kolonizacji na prawie niemieckim, wreszcie przemiany struktury i świadomości społeczeństwa na rozległych obszarach między Bałtykiem i Bałkanami. U…

Nie mniej ważne były przemiany kultury polskiej w dobie monarchii prawa książęcego. Wydaje się, że w XI—XII wieku wyższe warstwy kształtującej się klasy feudalnej przyjęły wzory bardziej rozwiniętej kultury śródziemnomorskiej. Pośrednikiem i nośnikiem tych treści było chrześcijaństwo, dające Polsce możliwości włączenia się do kultury ogólnoeuropejskiej. Miejscowa wąska elita zbliżyła się…

W ciągu blisko półtora wieku od drugiej połowy XI stulecia doszło do wielu ważnych przemian w życiu wewnętrznym kraju. Należał do nich przede wszystkim rozpad systemu prawa książęcego, co można wiązać z rozwojem gospodarki pieniężnej, jak i z formowaniem się wielkich włości prywatnych, uzyskujących stopniowo poprzez immunitety szeroką autonomię gospodarczą…

Niezależnie od większych czy mniejszych wpływów różnych następców Mieszka na tronie krakowskim – nie wydaje się, by byli oni uznawani za zwierzchników przez innych Piastów dzielnicowych. Walki, które wybuchły w 1202 roku, chyba dobrze ten stan rzeczy ilustrują. Oprócz Leszka Białego, popieranego przez wojewodę sandomierskiego Goworka, biskupa Pełkę oraz brata…