Jagiellonowie (XIV-XVI w.)

Dynastia Jagiellonów w okresie swojej największej świetności panowała na olbrzymim obszarze centralnej Europy. Wówczas to Polska przeżywała okres swojej największej świetności. Droga wiodąca do tego sukcesu nie była jednak wcale łatwa ani wolna od ofiar i poświęceń.

W czasach Kazimierza Wielkiego, dosyć duże znaczenie w Środkowej Europie miało Królestwo Węgierskie. Król Polski wszedł w sojusz z tym krajem, rycerze węgierscy nieraz wspierali Kazimierza w czasie jego wypraw wojennych.  Jednak w zamian, ostatni Piast zawarł z królem Węgier pewną umowę. Mówiła ona, że jeżeli  umrze, nie zostawiając na świecie potomka który mógłby odziedziczyć po nim tron Polski, to władzę w naszym kraju obejmie władca Węgier. Wkrótce więc po śmierci ostatniego z Piastów, na Wawel przyjechał z południa król Ludwik z panującej na Węgrzech dynastii Andegawenów.

Ludwik Węgierski został koronowany na króla Polski  w katedrze Wawelskiej. Pod panowaniem jednego władcy znalazł się więc wówczas szeroki  obszar ziem, rozciągający się od Adriatyku po Morze Czarne i nieomal po Bałtyk. Również jednak Ludwik – podobnie jak jego poprzednik, nie miał męskich potomków. Król posiadał jednak córki.

Aby zapewnić sobie ich panowanie na Polskim tronie Ludwik wydał dla Polskiego rycerstwa przywilej w słowackich Koszycach. Dokument ten, znany dziś jako przywilej koszycki, jest jednym z pierwszych w ciągu kilkunastu dużych przywilejów i praw nadawanych Polskiej szlachcie przez królów. Przywileje te złożyły się na podwaliny niezwykłego, demokratycznego ustroju i szlacheckiej wolności, jaki wkrótce wykształci się w naszym kraju. Rycerstwo powoli zyskiwało coraz więcej swobód i wpływu na władzę.

Jadwiga i Jagiełło

Przez chwilę jedynym królem i dziedziczką Polski była więc kobieta. Młoda, kilkunastoletnia Jadwiga. Był to dosyć duży przełom w Polskiej tradycji, gdzie władcami zostawali praktycznie sami mężczyźni. Wkrótce jednak krakowscy możni przekonali ją do zawarcia politycznego małżeństwa dla dobra kraju.  Mężem Jadwigi został Wielki Książę Litwy, Rusi i Kijowa –  Jogaila (przez Polaków zwany Jagiełło). Ten wielki władca od wielu lat walczył z Zakonem krzyżackim. Niemieccy mnisi-rycerze przedstawiali Jagiełłę w niezwykle mrocznych barwach. Miał on być niezwykle pogański, wróg chrześcijan o wyglądzie wilkołaka. Prawda jest jednak nieco inna – Jogaila został już jako dziecko ochrzczony w obrządku wschodnim. Lata dzikich wojen we wschodniej Europie- z Moskwą, Tatarami, Krzyżakami i innymi Litwinami uczyniły jednak z niego z pewnością twardego człowieka. Książę Litwy przybył do Krakowa, przyjął chrzest (przyjął na nim imię Władysław) i ożenił się z Jadwigą. Litwa połączona została z Polską Unią Personalną.

Powstała wielka koalicja w Europie Środkowo – wschodniej, wymierzona w Państwo Krzyżackie.

Tamerlan podbija Złotą Ordę

Na wschód i południe od Litwy i Polski, na olbrzymich obszarach dzisiejszej Rosji i Azji Środkowej rozciągały się terytoria podbite w XIII wieku przez Tatarów. Tereny te nie były już tak jak kiedyś jednolite. Podzieliły się one na kilka ord – „państw”, rządzonych przez dynastie chanów mongolskich, wywodzące się od Czyngis-Chana. Na wschód od Litwy na obszarze dzisiejszej zachodniej Rosji  istniała tak zwana Złota Orda. Pod koniec XIV wieku nad państwem tym zawisło zagrożenie z południowego wschodu. Do wielkiej siły doszło tam inne tatarskie państwo- kulawy mongolski przywódca – zwany Tamerlanem, w wyniku licznych wojen podbił rozległe terytoria Azji Środkowej Iranu i Iraku.

Wkrótce potem Tamerlan ruszył na północ. Okrutne wojska kulawego chana zwasalizowały Złotą Ordę.  Jej poprzedni władca, chan Tochtamysz, musiał uciekać ze swojego kraju na pobliską Litwę.

Bitwa nad Worsklą

W tym czasie w połączonym unią z Polską Wielkim Księstwie władzę sprawował przyrodni brat Jagiełły – Witold. Litwini posiadali w granicach swojego księstwa liczne terytoria Ruskie – także miasto Kijów, które było kiedyś stolicą Rusi. Część księstw pozostawała jednak poza ich wpływem. Były to między innymi ziemie księstwa Moskiewskiego, pozostające pod wpływami tatarów ze Złotej Ordy.  Witold chciał zjednoczyć pod rządami Litwinów wszystkie terytoria Rusi, aby tego dokonać musiał jednak najpierw pokonać Złotą Ordę.

W 1399 roku wyruszyła wyprawa, połączonych sił Litewskich i Tatarów Tochtamysza, oraz wspierających ich oddziałów Krzyżackich i Polskich na wschód. Wielka armia spotkała się z jeszcze większymi siłami namiestników Złotej Ordy nad rzeką Worsklą. (Sam kulawy Tamerlan w tym samym czasie pustoszył terytoria północnych Indii). Ambitni Litwini ruszyli jednak na przeważające siły wroga.

Bitwa jaka się wówczas rozegrała była jedną z największych w historii średniowiecznej Europy. Litwini zostali pokonani. Zginęło wielu znamienitych rycerzy i wodzów. Państwo Litewskie osiągnęło granice swoich podbojów na wschodzie. Witold który wcześniej myślał o uniezależnieniu Wielkiego Księstwa teraz podporządkował się Jagielle.

Spór Polsko-Krzyżacki

Stare Królestwo Polskie, jeszcze od czasów Władysława Łokietka znajdowało się w konflikcie z Państwem Krzyżackim. Zakonnicy zagarnęli wówczas polskie Pomorze Gdańskie. Liczne spory toczone przed sądami papieskimi przyznały rację królom Polski, Państwo Zakonne nie zamierzało jednak rezygnować z bogatego terytorium. Krzyżacy budowali swoje święte państwo wokół wybrzeży Bałtyku. Pomorze Gdańskie dawało im bezpośrednie połączenie z terytoriami Niemiec. Unia Polsko-Litewska i chrzest Litwy pod koniec XIV wieku doprowadziły do radykalnej zmiany sytuacji w regionie. Dalsze walki i krucjaty na wschodzie traciły sens. Krzyżacy mówili jednak, że Litwa tak naprawdę fałszywie przyjęła tą religię. Twierdzili, że dalej jest w tym kraju wielu pogan.

Z pewnością rzeczywiście wielu możnych Litwinów nie chciało na początku przyjmować nowej religii. Polscy uczeni księża wywiedli jednak nowe, niezwykle rewolucyjne jak na XV wiek teorie. Polski Kościół stanął na stanowisku, że nawet pogańskie ludy mają prawo do posiadania swoich państw. Według poglądów tych teologów także kraje chrześcijańskie mogą prosić o pomoc niewiernych jeśli ci walczą w słusznej sprawie. Te wymuszone także przez sytuację kraju twierdzenia, stanowią zapowiedź przyszłej tolerancji religijnej w Państwie Polsko-Litewskim.

Bitwa pod Grunwaldem

Obie strony dążyły do konfliktu. Do spotkania armii doszło w lipcu 1410 roku pod Grunwaldem. Na polu bitwy z jednej strony stanęły wojska z Polski i Wielkiego Księstwa Litewskiego, (obecnie Litwy,  Białorusi, Ukrainy i części Rosji) wspierane także przez niewielki oddział tatarski (dowodzony przez syna Tochtamysza). Z drugiej zaś strony rycerze z całych Prus, Niemiec i Europy Zachodniej. Główne siły stanowili jednak z jednej strony rycerze Polscy, a z drugiej wojska Niemiecko-Pruskie. Według kronikarza Jana Długosza tuż przed bitwą Wielki mistrz krzyżacki Urlich von Jungingen płakał z napięcia i żalu nad przelewem chrześcijańskiej krwi. To starcie miało rozstrzygnąć przyszłe losy tej części Europy. W wyniku morderczej bitwy która nastąpiła wkrótce potem siły Państwa Zakonu Krzyżackiego zostały złamane. W walce zginął Wielki Mistrz Krzyżacki Urlich von Jungingen. Bitwa pod Grunwaldem to najsłynniejsze zwycięstwo w dziejach Polskiej historii

Zwycięstwo to zapoczątkowało rozwój potęgi Polski, rządzonej wspólnie z Litwą przez dynastię Jagiellonów.

Po bitwie w rękach Polaków znalazło się wielu jeńców. Zwycięski król Władysław Jagiełło miał ponoć wydać ucztę, w czasie której usługiwali mu najznamienitsi jeńcy krzyżaccy. Jeden z nich- komtur brandenburgii, Markward von Salzbach zaczął podobno ubliżać Wielkiemu Księciu Witoldowi nazywając jego matkę k***ą i starą brudną wiedźmą, rodzicielka księcia Litwy była bowiem pogańską kapłanką ognia. Wściekły Witold kazał zabić jeńca. Wielki Książę mógł mieć jednak również inne powody żeby zgładzić komtura Brandenburgii. Witold nie chciał aby na jaw wyszły jego wcześniejsze kontakty z Krzyżakami i plany usamodzielnienia Litwy w których zabity grał ważną rolę.

Władysław Warneńczyk i Turcy

Po śmierci Jagiełły władzę w Polsce przejął jego syn – Władysław.

W tym czasie, na południowo – wschodnich krańcach Europy, w Azji Mniejszej i na Bliskim Wschodzie coraz większą potęgę zyskiwało Imperium Osmańskie. Początki tego państwa sięgają XI wieku, kiedy na te tereny napływać zaczęli ze stepów środkowej Azji koczowniczy, skośnoocy Turcy. Podbili oni te ziemie i zmieszali się z żyjącą tam ludnością. To właśnie przeciwko nim wyruszyła pierwsza krucjata do Ziemi Świętej.

Później, w XIII wieku, ziemie Turków w Azji Mniejszej  zajęli Mongołowie. Napłynęły tu kolejne fale koczowników i zmieszały się z poprzednimi. W wyniku licznych walk i konfliktów coraz większe znaczenie zyskiwać zaczęło jedno z tureckich państewek, rządzone przez dynastię Osmanów. Państewko to wkrótce podbiło większość terytoriów Azji Mniejszej (dzisiejsza Turcja). Agresywne wojska Turków Osmańskich wkrótce poważnie zagroziły chrześcijańskim Węgrom na Bałkanach i resztkom potężnego niegdyś państwa Bizantyńskiego, z miastem Konstantynopolem. W nadziei na uzyskanie pomocy, w 1440 roku Węgrzy powołali na swój tron młodego króla Polski i Litwy-Władysława.

Bitwa pod Warną

Polska, Litwa i Węgry zyskały więc jednego władcę z dynastii Jagiellonów. Władysław odbył kilka wypraw przeciwko Turkom i zawarł z nimi korzystny pokój. Papież nalegał jednak na wielką krucjatę, mającą uratować Konstantynopol. Król uległ namowom i  łamiąc układy ruszył z rycerstwem na wschód. Po stronie chrześcijan szedł między innymi Mircza, brat Włada Palownika, słynnego wampira znanego jako Drakula. Do bitwy doszło pod Warną. Przeważające siły Muzułmanów rozbiły armię chrześcijan. Władysław zginął na miejscu a jego obciętą głowę, zakonserwowaną w miodzie wysłano sułtanowi. Niektórzy współcześni uważali, że ta wielka klęska była karą za grzechy młodego władcy. Według części ówczesnych kronikarzy Władysław był bowiem homoseksualistą, jego kochankiem miał być jeden z paziów.

Mircza, brat Drakuli przeżył bitwę. Zginął trzy lata później, zakopany żywcem przez swoich wrogów.

W efekcie przegranej bitwy, droga na Bałkany stanęła otworem dla Imperium Osmańskiego. Niedługo później, w 1453 roku Turcja podbiła Konstantynopol, wielu historyków uważa to wydarzenie za symboliczny koniec średniowiecza.

Wojna trzynastoletnia

Kolejnym królem Polski został brat Władysława Warneńczyka, Kazimierz Jagiellończyk.  Za jego czasów doszło do kolejnej rozprawy z Zakonem Krzyżackim. Państwo to, choć zostało pokonane pod Grunwaldem, to nadal posiadało Pomorze Gdańskie. Od czasów wielkiej wojny panował w nim kryzys. Wiele większych miast, między innymi Gdańsk zawiązało tak zwany Związek Pruski, mieszczanie pragnęli większych swobód i przyłączenia Pomorza do bogatej Polski. Przedstawiciele Związku Pruskiego poprosili króla Polski o pomoc, Kazimierz zgodził się jej udzielić, ogłosił włączenie ziem Zakonu Krzyżackiego do swojego królestwa. Wybuchła wojna. Konflikt trwał długie trzynaście lat i toczył się ze zmiennym szczęściem. Państwo Krzyżackie bowiem, pomimo kryzysu nadal było poważnym, trudnym przeciwnikiem. Popierał je papież i cesarz niemiecki – formalni zwierzchnicy Zakonu Szpitalników. Z zachodu szerokim strumieniem napływała pomoc. Dużym zwycięstwem była wygrana bitwa morska na Zalewie Wiślanym. Flota najemnych piratów, na służbie Gdańska i Elbląga pokonała liczniejszą i potężniejszą flotę Krzyżacką.

Państwo Szpitalników odcięte zostało od dostaw z Zachodu. Wkrótce potem Polska ostatecznie pokonała Zakon i odzyskała Pomorze Gdańskie. Reszta ziem została zmuszona do złożenia hołdu Polsce. Później dochodziło jeszcze do niewielkich konfliktów z Krzyżakami. Ostatecznie jednak, po kilkudziesięciu kolejnych latach, w 1525 roku Albrecht Hohenzollern złożył znów hołd Polsce i przekształcił Państwo Zakonu Krzyżackiego w świeckie Prusy. Było to już jednak za panowania króla Zygmunta Starego – syna Kazimierza Jagiellończyka.

Jagiellonowie w Czechach i na Węgrzech

W drugiej połowie XV wieku, bardzo już liczna dynastia Jagiellonów – potomków Władysława Jagiełły toczyła spory i batalie o władzę w państwach Europy Środkowej z niemiecką dynastią Habsburgów. Pod koniec XV wieku Jagiellonom udało się opanować trony Czech i Węgier.

Dynastia ta stała się wówczas jednym z najpotężniejszych rodów w Europie. Polska zyskała duże znaczenie na kontynencie. Jej mieszkańcy bogacili się, kwitła nauka, kultura i sztuka, również dzięki hojnie finansowanemu Uniwersytetowi w Krakowie. Dla Polski zaczynał się tak zwany Złoty Wiek, tymczasem jednak w Europie XV i XVI wieku dochodzi do wielu wydarzeń które zmienią jej oblicze i losy całego świata.

Europa Zachodnia na przełomie XV i XVI wieku

W 1492 roku włoski żeglarz na usługach Hiszpanów, Krzysztof Kolumb przepłynął Atlantyk docierając do Ameryki.

Wydarzenie to otwarło zupełnie nowy rozdział w dziejach Europy i świata. Wkrótce ruszyły kolejne wyprawy które uświadomiły Europejczykom, jak wielki kontynent mają przed sobą. Hiszpańscy i Portugalscy konkwistadorzy rozpoczęli podboje wielkich imperiów Indiańskich, do Hiszpanii i Portugalii a później także innych państw Europy Zachodniej powoli coraz szerszym strumieniem zaczęło napływać złoto, bogactwa i skarby z dalekich ziem. Tuż po wyprawie Kolumba Portugalczyk Vasco de Gama opłynął Afrykę i odkrył nową drogę handlu z Indiami i Azją. Podbój Ameryki bardzo ułatwiły Europejskie choroby – nieznane na tych kontynentach. Indianie Amerykańscy nie byli na nie uodpornieni. Według badaczy w wyniku nawracających pandemii przez następnych 200 – 300 lat mogło umrzeć aż 95% pierwotnej ludności obu Ameryk.

Większość Indian umarła od przywiezionych z Europy chorób.

Ci którzy przeżyli choroby, głód i wywołane przez nie wewnętrzne wojny musieli zmierzyć się z wojskami europejskimi, których broń i taktyka była nieco lepsza niż tradycyjne bronie tamtejszych izolowanych kultur. Europa Zachodnia powoli wstępowała na drogę kolonializmu, która później doprowadziła do bogacenia się i rozwoju tej części naszego kontynentu.

Wielkie Księstwo Moskiewskie

W północno wschodniej Europie tymczasem coraz większe znaczenie zyskiwało Wielkie Księstwo Moskiewskie. To podbite w XIII wieku przez Tatarów księstwo Ruskie, w kolejnych stuleciach zjednoczyło i podbiło wiele innych okolicznych księstw i  ludów, by w wyniku długotrwałych wojen, pod koniec XV wieku ostatecznie zrzucić z siebie władzę Tatarów. Władca Moskwy, Iwan Srogi wkrótce potem ożenił się z bizantyńską księżniczką – Zoe Paleolog, przyjął jako herb Rusi dwugłowego orła Bizantyńskiego i zaczął wprowadzać teorię, według której po upadku Konstantynopola to Ruś przejęła jego dziedzictwo. Moskwa miała być od tej pory główną metropolią dla wyznawców Prawosławia, jej władcy powinni zaś panować nad wszystkimi ziemiami ruskimi. Dążenia te prowadziły do ciągłych walk i konfliktów z Wielkim Księstwem Litewskim, do którego należała duża część prawosławnych terytoriów byłej Rusi Kijowskiej. Syn Iwana Srogiego, Wasyl  zajął należące do Litwy miasto Smoleńsk. Jego ekspansja powstrzymana została dopiero pod Orszą. W 1514 roku wojska Litewskie i Polskie pokonały tam przeważające liczebnie siły Moskwy w wielkiej bitwie.

Imperium Osmańskie i Habsburgowie

Na początku XVI wieku ród Habsburgów stał się niezwykle potężny. Władcy z tej dynastii byli cesarzami w Niemczech, dzięki dynastycznym koneksjom udało im się również przejąć tron bogatej Hiszpanii. Całe złoto i dobra z podbijanych kolonii i odległych, bajecznie bogatych ziem Ameryki wędrowały teraz do skarbca tych monarchów. Tymczasem w Czechach i na Węgrzech, gdzie panował wówczas król Ludwik Jagiellończyk narastało  zagrożenie ze strony Imperium Osmańskiego. Turcy opanowali Belgrad i kontynuowali wojnę. Młody, dwudziestoletni władca z dynastii Jagiellonów stanął im na drodze pod Mohaczem. Króla wspierały także niewielkie posiłki z Polski. Bitwa zakończyła się klęską i śmiercią młodego władcy.

Ostatni Jagiellon na Węgrzech utonął wraz z koniem w mule rzeki Csele uciekając z pola bitwy.

W efekcie przegranej i następnych walk Węgry zostały podzielone. Wschodnią część zajęło wielkie Imperium Osmańskie, a w zachodniej, oraz w Czechach władzę przejęli bogaci Habsburgowie. Bitwa pod Mohaczem kończy więc okres panowania Jagiellonów w tych krajach. W regionie przeciwnicy dynastii okazali się zbyt silni. Odtąd potomkowie Jagiełły panowali już tylko w Polsce i na Litwie.

Złoty wiek Polski

XVI  stulacie bywa często nazywane Złotym Wiekiem Polski. W tym czasie kraj rozwijał się, bogaciły się miasta i szlachta. Rozkwitała nauka i literatura, nauka obejmowała już znacznie szersze kręgi ludności, stawała się bardziej powszechna, nie tak elitarna jak w poprzednim stuleciu. Żył i działał w Królestwie Polskim słynny astronom Mikołaj Kopernik, poeta Jan Kochanowski, Mikołaj Rej i setki innych uczonych, twórców. Do Polski dotarł Renesans, wpływając także na rozwój architektury i sztuki. Dzięki licznym przywilejom nadanym przez Polskich królów rozkwitała tak zwana demokracja szlachecka.  Był to wyjątkowy, nowoczesny ustrój, nie znany w innych częściach naszego kontynentu. Cały stan szlachecki, niezależnie od posiadanego majątku, był odtąd równy wobec prawa, jego przedstawiciele zyskiwali też wpływ na sytuację w kraju. Wolność Polskiej szlachty  i dopuszczenie do udziału we władzy z pewnością powiększała troskę  i zainteresowanie tych ludzi sprawami kraju.

Polska była także oazą tolerancji religijnej, dla Prawosławnych, Żydów, także Muzułmanów. Wielu ludzi przyjmowało religię protestancką, tolerancją cieszyli się Luteranie, Kalwini. Niezwykle rewolucyjne teorie głosili tak zwani Bracia Polscy-Arianie. Byli oni przeciwni rozwiązywaniu konfliktów za pomocą wojen a nawet przeciwni samemu systemowi feudalnemu. Głosili równość wszystkich, nawet chłopów. Dużo wyższa niż u Katolików czy innych protestantów była w ich społecznościach pozycja kobiet. Jedną z podstawowych zasad Arian było partnerstwo w związku małżeńskim.

Unia Lubelska

W połowie XVI wieku, po Zygmuncie Starym władzę w Polsce i na Litwie przejął jego syn – Zygmunt August. Król ten nie miał jednak potomków, szlachta w obydwu krajach dążyła więc do ściślejszego ich zespolenia. Unia miała wzmocnić władzę w królestwie, w razie zmiany panującej dynastii. Bogactwo i wolność polskiej szlachty bardzo mocno oddziaływały na wyobraźnię Litwinów. Wielkie Księstwo poza tym samo nie było w stanie przeciwstawić się wojskom Moskwy. Polska szlachta z kolei liczyła na możliwość zdobycia i kolonizowania nowych ziem na wschodzie. Unię podpisano w 1569 roku w Lublinie. W jej wyniku oba Państwa połączone zostały dużo mocniejszymi więzami, cała Ukraina przypisana też została do Królestwa Polskiego.

Trzeba powiedzieć, że w związku tym to Polska była silniejszą stroną. Litewska i Ruska szlachta w kolejnych wiekach powoli się polonizowała i zatracała swój dawny język i obyczaje. Pomimo to dla Wielkiego Księstwa Unia była zapewne jedynym wyjściem, jeśli chciało się ono obronić przed rosnącą w siłę Moskwą. Połączenie obu krajów wzmocniło wśród polskiej szlachty zainteresowanie wschodem. Modne stały się stroje perskie i tureckie. Powoli rodziła się typowa dla późniejszego okresu kultura sarmacka. Połączone Państwo Polsko-Litewskie było bardzo zróżnicowane etnicznie. Polacy stanowili około połowy jego ludności, oprócz tego Rzeczpospolitą Obojga Narodów zamieszkiwali Rusini (Białorusini i Ukraińcy), Litwini, Łotysze i Estończycy a także Niemcy. W miastach żyli Żydzi i Ormianie. Istniały także mniejsze grupy ludności Tatarskiej, Wołochów, a nawet Holendrów Anglików i Szkotów.

Podział Europy w XVI –XVIII wieku

W XVI wieku powoli zaczął się ustalać gospodarczy podział Europy na wschodnią i zachodnią część. Umowną granicą tego podziału była rzeka Łaba w Niemczech. Europa Zachodnia , dzięki stałemu napływowi bogactw z coraz większych kolonii zamorskich bogaciła się. Małe i duże państwa budowały zamorskie Imperia. W Niderlandach i Anglii rozkwitły wkrótce nowe centra ekonomiczne . Europa Zachodnia była też stosunkowo bezpieczna, kraje tu położone nie graniczyły z żadnymi silnymi imperiami.

Europa Środkowa i Wschodnia, gdzie wciąż była stosunkowo niska gęstość zaludnienia i dużo żyznych ziem, stała się producentem zboża. W wyniku popytu na żywność w Europie Zachodniej,  w Polsce i  okolicznych krajach utrzymywał się dawny system feudalny. Zmniejszyły się prawa chłopów. Dzięki różnym ustawom i przywilejom szlacheckim często całkowicie podlegali oni teraz swoim panom. Chłopi byli zmuszani  do odrabiania pańszczyzny- darmowej pracy na polu szlachcica i wielu powinności na jego rzecz.

W XVI wieku te powinności nie były jeszcze aż tak duże, zwiększyły się w kolejnych stuleciach, gdy na skutek licznych wojen wzrastał kryzys w państwie .

W kolejnych XVII i XVIII stuleciach  kraje Europy Środkowej musiały bowiem zmagać się z atakami potężnych sąsiadów . Od południa  nieustanne walki toczono z potężnym Imperium Osmańskim. Na wschodzie z kolei rosła w siłę potężna Moskwa (która budowała swoją potęgę kolonizując osłabione, tatarskie terytoria w Azji). Kraje Europy Środkowej pozbawione były tych  przychodów z dalekich kolonii. Dodatkowo XVII wiek to okres tak zwanej „małej epoki lodowcowej”. Oziębienie klimatu dotknęło szczególnie wschodnią i północną część kontynentu. Głodujący Szwedzi ruszyli na południe co doprowadziło do wyniszczających wojen z Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Historia Polski

Dodaj komentarz