14 października 1773 roku to dzień powstania Komisji Edukacji Narodowej, pierwszej tego typu instytucji w Rzeczpospolitej i w Europie
Decyzja o stworzeniu pierwszego ministerstwa oświaty zapadła na posiedzeniu Sejmu, który chciał wykorzystać majątek zakonu jezuitów zlikwidowanego niedawno przez Papieża. Za głównego inicjatora planów stworzenia KEN-u uważa się Hugo Kołłątaja. Początkowo komisja składała się z 8 osób, czterech posłów i czterech senatorów, którzy reprezentowali zarówno Rzeczpospolitą jak i Wielkie Księstwo Litewskie. Komisja posiadała prawie nieograniczoną swobodę działań, głównie dzięki protektoratowi, jaki sprawował nad nią król i niektórzy członkowie „Familii” czyli magnackiego rodu Czartoryskich i Poniatowskich. W okresie 1773-1780 udało się w końcu przejąć majątek zakonu Jezuitów co pozwoliło Komisji uzyskać pełną niezależność finansową. Wtedy też został stworzony trzystopniowy model szkolnictwa w kraju. Najniższy stopień stanowiły szkoły parafialne, które były przeznaczone dla biedniejszej części kraju, czyli chłopów i mieszczan. Stopień pośredni to państwowe szkoły powiatowe ,dla dzieci z rodzin szlacheckich.
Stopień najwyższy zaś tworzyły dwa uniwersytety, w Wilnie i Krakowie. Zreformowano również edukację podstawową poprzez stworzenie Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, które zajmowało się tworzenie pionierskich podręczników dla uczniów przez co znacząco wpłynęło na podniesienie poziomu szkolnictwa podstawowego w kraju. Gdy zmarł biskup Józef Andrzej Załuski, sejm przeforsował uchwałę o przejęciu zbiorów Biblioteki Załuskich, która w tamtym okresie była największą w kraju. Pierwszym jej kustoszem został Ignacy Potocki, a sama biblioteka stała się prekursorką późniejszej Biblioteki Narodowej. Drugi okres działalności Komisji Edukacji Narodowej przypadł na lata 1781-1788 i był niejako rozwinięciem wcześniejszych reform. Jedynym wyjątkiem była przeprowadzona reforma dwóch szkół wyższych, Akademii Krakowskiej i Wileńskiej, które oprócz prowadzenia szkolnictwa na stopniu wyższym sprawowały również kontrolę nad szkołami niższego stopnia.
Od 1789 roku Komisja zaczęła jednak tracić swoje wpływy, na co znacząco wpłynęła utrata wpływów politycznych przez stronnictwo reformatorów. Również stopniowy rozpad Rzeczpospolitej nie był w tym wypadku okolicznością pozytywnie wpływającą na rozwój Komisji. Ostateczny cios komisji zadali konfederaci targowiccy całkowicie zmieniając jej skład i znosząc wszelkie uprawnienia.