Historycy wymieniają różne rejony Europy środkowo-wschodniej jako kolebkę Słowian Jedni wskazują wschodnie tereny Europy, dorzecze Odry i Wisły, jeszcze inni – widzą ją między Odrą a środkowym Dnieprem. Najwięcej dowodów przemawia za drugą hipotezą (dorzecze Wisły i Odry) i ona też upowszechniła się w historiografii. Na rozwój cywilizacji Słowian miała wpływ kultura celtycka, pomorska i rzymska. Pisarze rzymscy z I i II w. w swych pismach nazywali Słowian Wenedami. Miano to odnosiło się do ludności zamieszkującej dorzecze Odry i Wisły Również w następnych stuleciach spotyka się nazwę Wenedów w źródłach pisanych pochodzenia zachodniego. Istotne zmiany w życiu Słowian spowodował najazd Gotów i Gepidów pochodzenia skandynawskiego. Po około stuletnim pobycie na ziemiach dorzecza Odry i Wisły powędrowali oni na południc w kierunku Morza Czarnego.
W okresie najazdów ludów barbarzyńskich na cesarstwo rzymskie także Słowianie opuszczali swoje siedziby, zasiedlając również obszary między Odrą a Labą, opuszczone przez plemiona germańskie. W okresie wędrówek ludów na przełomie starożytności i średniowiecza Słowiańszczyzna rozprzestrzeniła się na zachód, przekraczając nawet Labę, a na południe zasiedlając Półwysep Bałkański. Wówczas to ustaliły się siedziby Słowian, dając podstawę do ich podziału na Zachodnich, Wschodnich i Południowych. Ruchy migracyjne zakończyły się dopiero u progu VIII w. Wędrówki nie byłyby możliwe bez pewnej organizacji plemion i bez wodzów plemiennych. Trudno sobie wyobrazić wyprawy wojenne i starcia z wrogiem bez przywództwa. Najistotniejszą przyczynę wędrówek naszych przodków historycy wiążą z głębokimi przemianami w rolnictwie. Określają to nawet jako rewolucję w rolnictwie, polegającą na poszukiwaniu najurodzajniejszych ziem, gdyż rolnictwo stałe zaczęło przeważać nad wypaleniskowym.
Udział Słowian, wśród nich również plemion polskich, w wymianie handlowej z kupcami z Zachodu prowadził do zróżnicowania majątkowego ludności i wyodrębniania się grupy możnych. Również przechodzenie na stałe rolnictwo powodowało zmiany w ustroju społecznym. O ile dawniej do zdobywania terenów pod uprawy (wypalanie i karczowanie lasu) potrzebne było wspólne działanie wielkich rodzin, o tyle przy osiadłym systemie gospodarowania i bardziej intensywnym rolnictwie pojawiało się indywidualne uprawianie ziemi. Z czasem więc poszczególne jednostki wyłamywały się ze wspólnoty.
Najpierw czynili to zwycięscy wodzowie, później zamożniejsi i bardziej przedsiębiorczy ludzie. Ziemia była me tylko żywicielką, ale także podstawą stosunków społeczno-politycznych. Z racji posiadania ziemi wnoszone były różne świadczenia na rzecz wodza plemienia, najpierw na cele obronne, potem na utrzymanie jego dworu, drużyny, na budowę grodów.
Państewka plemienne na ziemiach polskich
Najstarsze informacje o plemionach polskich pochodzą z połowy IX w. i zawarte są w Geografie bawarskim. Jest to anonimowy opis plemion i grodów, który powstał w państwie Franków, a przechowywany jest w Bawarii. Źródło to podaje, że na Śląsku mieszkali Dziadoszanie mający dwadzieścia grodów Tyleż grodów mieli też Opolanie, a Gołęszyce, zamieszkujący ziemie na pograniczu Moraw i Małopolski, władali pięcioma grodami. Ślężanie zbudowali sobie piętnaście grodów wokół góry Ślęży. Geograf bawarski podaje nazwy innych plemion jak Bobrzanie mieszkający nad rzeką Bobrem. Trzebowianie z okolic Legnicy, Wiślanie i plemię znad Warty, którego nazwy nie wymienia. Wiadomo, że nad Wartą utworzyli swe państewko Polanie. Na Pomorzu Zachodnim wymienione są dwa plemiona: Wolinianie i Pyrzyczanie. Geograf bawarski zainspirował archeologów do poszukiwania śladów grodów wymienionych w dokumencie. Badania dowodzą istnienia warowni słowiańskich znacznie wcześniej, niż powstał Geograf bawarski.
Zróżnicowanie majątkowe członków plemienia, wyodrębnianie się grupy możnych i zanikanie znaczenia wiecu plemiennego prowadziło do powstania władzy jednostki nad społecznością plemienną. Wódz, początkowo wybierany na jedną wyprawę, z czasem stawał się przywódcą dożywotnim, a później dziedzicznym księciem. Książę mieszkał w grodzie, mając podporę i ochronę swej władzy w drużynie wojów.
Duże znaczenie wśród państewek plemiennych miał kraj Wiślan o którym nieco wiadomości podaje Żywot św. Metodego, spisany na pocz. IX w. W żadnych źródłach nie odnaleziono dotychczas w zmianki o Mazowszu czy Mazowszanach, ale z pewnością w tym samym czasie były i tam jakieś organizacje plemienne.